| 
  • If you are citizen of an European Union member nation, you may not use this service unless you are at least 16 years old.

  • You already know Dokkio is an AI-powered assistant to organize & manage your digital files & messages. Very soon, Dokkio will support Outlook as well as One Drive. Check it out today!

View
 

directorium

This version was saved 15 years, 8 months ago View current version     Page history
Saved by Laura Gibbs
on July 9, 2008 at 11:12:51 pm
 

 

 

SULEM SULEM

ADULTER INSIPIENS

MERCATOR, MARGARITAE ET CITHARA

CANIS ET UMBRA

MELLIS DULCEDO

SIMIUS ET LIGNUM

CYMBALUM ET VULPES

FUR ET HEREMITA

HIRCI ET VULPECULA

MERETRIX ET AMASIUS EIUS

ANCILLA ET NASUS AMPUTATUS

PANNUS PICTORIS

MEDICUS CAECUS

MULIERES NUDAE

AVES DOCTAE

SERPENS ET FILIUS RUSTICI

GALLUS ET VULPES

ZIZANIUM MUNDUM ET IMMUNDUM

LUPUS ET ARCUS

ELEPHANTES ET LEPUS

MURILEGUS IUDEX

CERVUS HEREMITAE

SENEX ET UXOR EIUS

DAEMON ET FUR

CARPENTARIUS ET UXOR EIUS

MUS IN PUELLAM CONVERSA

RANAE ET SERPENS SENEX

TESTUDO ET SIMIUS

LEO, VULPES ET ASINUS

CUSTOS CANIS

MEL ET HEREMITA

RETIBUS CAPTUS MURILEGUS ET MUS

LENTES ET SIMIA

LEAENA ET LUPUS

PEREGRINUS ET HEREMITA

GRESSUS CORVI

VULPES PIA ET LEO

AURIFEX ET HEREMITA

REGIS FILIUS ET SOCII EIUS

AVIS ET VULPES

DRACO ET SIMIUS

CATTI ET LUPUS

MURES ET ANIMAL SIMILE CANIS

COLUMBA, PASSER ET VULPES

 

 

Capitulum I

SULEM SULEM

Cum iret latro quidam ad furandum de nocte in domo cuiusdam divitis cum quibusdam sociorum suorum, ascenderunt pariter ad tectum domus, ut intrarent in domum illam; et excitatus paterfamilias ad strepitum illorum, obticuit sciens non ascendisse illa hora nisi malignos homines, et excitans uxorem suam silenter ait ei: Aestimo quoniam latrones sunt in tecto nostrae domus; nunc autem volo, ut a me quaeras alta voce, ut ipsi possint audire, dicens: Nunquid mihi narrabis, quomodo et unde tot magnas divitias congregasti? et cum tibi annunciare noluerim, quaeres a me pluries, donec tibi dicam. Fecit itaque mulier, et interrogavit virum sicut ei dixerat; cui vero respondit: Quid tibi hoc quaerere, ex quo eduxit te Deus ad magnas divitias et substantias? comede gaude et bibe; et non interroges me de eo quod tibi non est declarandum, ne forte audiens nos aliquis posset nocere nobis, et in periculum redundare. Dixit itaque mulier: Rogo te, indica mihi haec, quoniam non est qui posset nos nunc audire et sentire verba nostra. Et ait vir: Scito quoniam non congregavi divitias quas tu vides et mecum possides, nisi furtive et malo modo. Cui dixit mulier: Quomodo haec possunt esse, cum sis bonus et iustus apud me et apud omnes homines, qui tui habent noticiam, et nunquam fuit aliquis, qui de te malum suspicaretur? Cui respondit vir: Scito quoniam hoc sapientia et intelligentia faciebam, et agebam caute mea facta et secrete, ut nullus valeret percipere. Dixit mulier: Quomodo faciebas? Inquit vir: Ibam in nocte plenilunii, et ascendebam super domum, ubi furari intendebam; et accedens ad fenestram, ubi radii lunae ingrediebantur, et dicebam hanc coniurationem, scilicet SULEM SULEM septies: Deinde amplectebar lumen lunae, et sino laesione descendebam ad domum; et quando eram inferius, stabam adversus lumen lunae, et iterum septies hanc coniurationem proferebam dicens SULEM SULEM; et revelabantur mihi omnia bona et thesauri domus; et acceptis quae volebam, iterum amplectebar lumen lunae, et ascendebam deferens illas divitias mecum illese et sine aliquo strepitu. Cunque audirent eos fures, laetati sunt valde dicentes: Iam invenimus hic quod melius est nobis cunctis thesauris auri et argenti et ceteris divitiis, quae in hac domo habere poterimus: iam enim invenimus scientiam, quae aufert a nobis omnem dubietatem et timorem: securi erimus cum hoc a cura. Et contracta ab eis mora donec aestimarent dormire patremfamilias cum uxore sua, surrexit maior eorum, et accedens ad fenestram, per quam radii lunae ingrediebantur, et protulit coniurationem dicens SULEM SULEM septies; et amplexatus radium lunae, putans descendere cum eo, corruit ad terram super faciem suam. Et exurgens paterfamilias verberavit ipsum multis verberibus, dicens ei: Ad quid venisti, et quis es tu? Qui respondit: Ego sum credulus ille et sum deceptus, qui credidi quae audivi, antequam fuerim expertus; dignus sum ad omnia, quae in me agis, ex quo in tuis verbis credidi et me tuis verbis decepisti.

ADULTER INSIPIENS

Cum quidam mulierem habentem virum adamaret et ageret cum ea, fecit sibi mulier meatum sub terra protendentem a domo sua usque ad domum illius; fecit foramen meatus in domo sua apud quendam locum, in quo prius puteus extiterat, pro temporibus necessitatis et timoris, ne quando superveniret eis subito maritus. Quadam vero die dum amasius staret cum muliere, supervenit maritus in ostio; et ait mulier amasio suo: Festina et recurre ad meatum, qui est apud locum putei. Et festinans ille ad locum non invenit puteum, quoniam privatus iam erat; et rediens ad mulierem dixit: Iam ivi ad locum quem dixisti mihi, et ibi puteum non inveni. Cui dixit mulier: O stulte, quid tibi de puteo meo: indicavi tibi puteum, nisi ut indicarem tibi foramen meatus. At ille respondit: Non bene fecisti; non enim puteum, cum non esset, nominare debuisti, quoniam exibuisti me huic periculo. Cui dixit mulier: Vae tibi! Relinque fatuitatem tuam. Dixit ille: Quo ibo? quod tu mihi verba instituisti, nescio quid faciam. Et antequam sermonem patefecerit, intravit paterfamilias, et illo invento, verberavit eum, et ultimo duxit eum ad iudicem de maleficio accusando.

MERCATOR, MARGARITAE ET CITHARA

Quidam mercator erat, qui cum haberet margaritas non perforatas, conduxit quendam ad perforandum eas pro centum solidis in die. Et cum domum intraret mercatoris vidit citharam in angulo suspensam. Cui dixit mercator: Scisne pulsare? Qui respondit: Bene scio. At ille dixit: Accipe nunc et pulsa, ut audiamus. At ille, ea accepta, pulsavit, et non cessavit tota die, dimissis vasis margaritarum apertis, donec dies declinavit. In sero autem dixit ei: Da mihi sallarium meum. Cui respondit mercator: Quid operatus es, unde debes mercedem reperire? At ille inquit: Feci quod mihi praecepisti. Et solvit ei centum solidos denariorum, suis margaritis remanentibus imperforatis.

CANIS ET UMBRA

Erat quidam canis, qui cum ambularet iuxta fluenta portans carnis frustum in ore suo, vidit umbram carnium in aqua; et credens illud capere, prae sua concupiscentia aperuit os suum ad capiendum illud, et cecidit quod habebat, et remansit vacuus ab utroque.

MELLIS DULCEDO

Qui cum fugeret a facie leonis pervenit ad quendam puteum et intus se proiecit, et appodiavit manus suas in duobus ramis circa orificium putei crescentibus; pedes vero eius positi erant super motu mobili. Et ecce exibant quattuor animalia; eductis capitibus suis, volebant eum devorare. Et videns de extremitate putei, ecce draco ore aperto expectabat ut ipsum reciperet. Et respiciens apud ramos vidit duo mures, quorum unus erat albus, alter vero niger, nitentes suo posse ramorum radices corrodere, ut ipse in puteum caderet. At ille, cum esset huiusmodi tribulationibus constitutus, erat confusus, nec volebat argumentari aliquid; et respiciens apud parietem putei vidit foramen ubi modicum mellis erat, et coepit gustare de eo, et oblitus est curare personam suam, ut ab illis periculis evaderet, quoniam pedes suos apud quattuor animalia pessima firmaverat; nec trepidavit nequando ipsum praecipitarent; nec recordabatur quod mures radices ramorum corrodere nitebantur, ut incideret os draconis; sed oblitus est omnium horum, et semper modicum mellis gustavit, donec cecidit et periit.

Capitulum II

SIMIUS ET LIGNUM

Erat quidam symeus, qui quendam vidit carpentarium scindentem lignum in quadam planicie, et cum super lignum ascenderet, scindebat quasi uno cubito, apponendo unum paxillum et educendo alterum. Et videns hoc symeus aestimavit facere sicut carpentarius faciebat; et cum inde carpentarius descendisset pro suis negociis, festinavit symeus ad lignum, et ascendens super illud apposuit sua posteriora versus scissuram ligni, faciem vero versus paxillum. Et cum essent repositae ambae eius testiculae in medio scissurae eius, coepit facere ad modum carpentarii, educendo et interponendo paxillos; cunque sic faceret, ultimo paxillo extracto, propter brevitatem crurium restrictae sunt eius testiculae in scissura; et oppressit se. Et sic clamante symeo prae nimio dolore, advenit carpentarius et percussit symeum; ita quod propter eius imperitiam suscepit verbera et oppressionis dolorem.

CYMBALUM ET VULPES

Fuit vulpes quidam ambulans versus flumen, circa quod suspensum erat cymbalum in arbore: ventus autem ramos arboris agitabat, et propulsabatur cymbalum. Et cum vulpes videret, aestimavit esse aliquod pingue animal et plenum carnibus: quae cum sciaderet ipsum, invenit ipsum concavum et vacuum. Et ait: Nolo credere res magni corporis et fortis vocis in se habere potentiam. Et abiit in viam suam.

FUR ET HEREMITA

Dicitur quendam fuisse heremitam, cui rex dedit pulcra vestimenta et honorabilia; et videns illa latro quidam apposuit curam furari illa, et nisus est quaerere argumenta circa hoc. Ivit ad heremitam dicens ei: Obsecro, sancte heremita, nudus et pauper sum: audiens tuam sanctitatem, veni de terra longinqua, ut tibi ministrarem et a te docear. Cui dixit heremita: Volo, fili, ut mecum stes, et per noctem moreris. Cunque morans fur ille cum heremita longo tempore, administrabat ei fideliter et devote, ita ut crederet in ipsum heremita et confideret de eo; tradidit itaque heremita in manu furis omnia quae erant in domo. Quadam vero die, cum ivisset heremita ad civitatem pro suis negociis, surrexit fur, et acceptis vestimentis fugit. Cunque rediret heremita ad domum et non inveniret ipsum nec sua vestimenta, aestimavit illum esse furatum vestimenta; et apponens quaerere illum, direxit suos gressus apud quandam civitatem.

HIRCI ET VULPECULA

Et cum esset in itinere, obviavit duobus hircis silvestribus ad invicem pugnantibus, donec in sanguinis effusionem devenerunt. Quibus cum supervenisset vulpes, coepit lambere sanguinem, qui ab eis emanabat; et interposita vulpe ipsis hircis, dum pugnarent, in tantum ab eis est oppressa et etiam vulnerata, ut sanguis ab ea emanaret; ipsa enim pedibus hircorum miserabiliter trita corruit in terram.

MERETRIX ET AMASIUS EIUS

Post haec vero apponens heremita curam suam quaerere furem pervenit in sero ad quandam civitatem; et hospitatus est in domo cuiusdam mulieris meretricis, cum non invenisset aliud hospicium, ubi hospitaretur. Habebat autem haec mulier quandam servientem similiter meretricem, quam deputaverat officio meretricationis hominum, ut exinde ipsa sallaria reciperet. Adamabat autem haec serviens quendam, nec volebat se dare aliis hominibus; cunque hoc in defectum dominae redundaret, eo quod non percipiebat ex ea lucrum, nisa est contra amasium illius ut ipsum interficeret. Quadam vero nocte, cum misisset pro suo amasio illa serviens, potavit ipsum multo vino, ita quod arripuit eum sopor et dormiebat fortiter.

Et exurgens domina accepit frustum arundinis apertum ex utraque parte, et eo impleto pulvere mortifero, ivit ad illum dum dormiret, et discoperuit nates eius, ut pulverem intromitteret in anum suum; et cum inciperet haec agere, expiratus est ventus de corpore illius, ut pulvis est impulsus in ore mulieris; quae corruit retrorsum in terra et mortua est, heremita vidente haec omnia.

ANCILLA ET NASUS AMPUTATUS

Diluculo vero recessit heremita inde, et ivit ad quaerendum furem; et hospitatus est in domo cuiusdam viri amici, qui praecepit uxori suae dicens: Volo ut honorem conferas huic viro et ei omnia attribuas necessaria, quoniam mei me invitaverunt nec potero venire in hac nocte; et abiit vir. Adamabat autem uxorem vir quidam, eratque lena mulier quaedam uxor barbitonsoris vicina eius. Dixit mulier uxori barbitonsoris, quod iret et vocaret sibi amasium suum, ut veniret nocte illa, quoniam vir eius non erat in domo; et sibi diceret, quod esset in hospitio domus, donec ei intrare praeciperet. Fecit itaque uxor barbitonsoris, sicut ei constituerat mulier; et veniens ille stabat in ostio donec ei intrare diceretur usque ad noctem.

Interim vero supervenit paterfamilias, qui cum videret in ostio suae domus, cum etiam ipsum suspectum haberet erga uxorem suam, acriter alligans eam ad columnam domus ivit dormitum. Cunque traheret ibi moram amasius mulieris, misit ad eam lenam uxorem barbitonsoris; quae accedens ad eam dixit ei: Quid vis ut faciat vir ille, cum taedium sit ei in ostio expectare? Cui respondit: Rogo te, ut mihi conferas hanc gratiam, ut absolvas me hinc, et religes te in meo loco, donec vadam et tractabo in meo loco cum eo et revertar festinanter. Et fecit ita; et ligavit se uxor barbitonsoris loco mulieris, donec rediret ab amasio suo. Interim vero excitatus paterfamilias de suo sompno vocavit uxorem suam; at uxor barbitonsoris non respondebat, ne forte eam cognosceret. Ille vero cum multociens vocaret ipsam, et responsum non daret ei, provocatus ira surrexit et ivit ad eam, et amputavit ei nasum dicens ei: Affer tuum nasum in exenium amasio tuo. Cunque rediret mulier ab amasio suo, vidit quod accidit suae sociae uxori barbitonsoris, et absolvens illam ligavit se loco suo, et uxor barbitonsoris abiit in viam suam, heremita vidente haec omnia. Et meditata est uxor patrisfamilias argumentum invenire, quomodo posset se facere innocentem ab his, quae patraverat; et clamabat voce magna dicens, suo marito audiente: Domine Deus Sabaoth, si videris afflictionem ancillae tuae, et respexeris imbecillitatem meam et innocentiam operum meorum, et quomodo capta sum a viro meo absque culpa; domine Deus, restitue mihi nasum meum, et ostende hodie pro ancilla tua miraculum. Et dilatata parum coepit clamare contra suum virum dicens: Surge, maligne et impie, et considera mirabilia Dei, quae operatus est erga me respiciens innocentiam meam, et volens manifestare impietatem tuam: ecce, restituit mihi nasum meum ut prius. Et audiens hoc vir miratus est intra se dicens: Quomodo potest hoc esse? Et accenso candelabro, festinanter ivit ad illam; qui cum videret nasum integrum, absolvit eam a ligamento suo, et supplicavit, ub parceret ei, cum inique egisset contra ipsam; et confessus est peccatum suum ad Deum petens ei misericordiam et remissionem. Cumque venisset uxor barbitonsoris ad dumum suam, cogitavit invenire argumenta, quomodo posset evadere de viro suo de naso, qui sibi erat amputatus. Diluculo vero, antequam esset aurora, surrexit vir eius dicens ei: Praesta mihi instrumenta artis; habeo enim operari hodie in curia cuiusdam nobilis. Et exurgens illa sibi porrexit novaculum. Cui vir: Volo, inquam, omnia instrumenta. At illa iterum porrexit ei novaculum. Et excitatus in iram proiecit rasorium versus illam; at illa coepit clamare dolendo: Vae mihi nasum! Vae mihi nasum! Die autem facta, convenerunt illuc omnes fratres et consanguinei mulieris, et conquesti de marito ad potestatem, fecit ipsum capi, et constitutus coram iudice interrogatus est super hoc, quare fecerat illud; et cum nesciret respondere verbum, iussit iudex eum ligari et fusticari per civitatem.

Ipso vero ligato, ub fusticaretur, ecce supervenit heremita et quaesivit a populo quare ligatus esset ille; et heremita videns furem suum inter ceteros stantem cum suis vestibus indutum, accepta causa, accessit ad iudicem, dicens ei: Obsecro, domine iudex, nequaquam sophisticentur apud te verba: vestes autem quas fur furatus est, mea erant vestimenta; nonne hirci duo interfecerunt vulpem eorundem sanguinem sitientem? nonne et illa mulier pulvere se interfecit mortifero? nec amputavit barbitonsor nasum suae uxoris. Et interrogatus a iudice sibi totum exposuit.

Capitulum III

PANNUS PICTORIS

Dicitur fuisse in quadam civitate nomine Bostenne in provincia Abezie quidam carpentarius, cui erat pulchra uxor. Habebat autem haec quendam amasium pictorem, qui agebat cum ea. Dixit mulier suo amasio: Volo, ut facias tibi signum, per quod cognoscam te in nocte, ut non sit tibi necesse clamare nec pulsare ianuam, ne sentiat aliquis. Cui dixit amasius: Faciam mihi pannum album et nigrum ad signa rectorum quasi oculos, ut album sit ad modum lunae, nigrum vero ad modum pupillae oculi; et quando videris illum, sit tibi signum egrediendi ad me. Et placuit mulieri, et fecit ita. Audiensque illos servus mulieris, qui erat in domo, conservavit verbum in corde suo. Erat autem amasius accedens ad ipsam nocte, et illa videns signum vestimenti exibat ad ipsum statim, et sic fecit hoc modo multis diebus. Quadam vero die, dum iret maritus ad curiam regis de nocte ad operandum ibi, ivit servus mulieris ad uxorem pictoris, quem mulier adamabat; petiit ei, ut sibi illud accomodaret vestimentum, deditque ei, et ivit cum eo servus ad mulierem suam nocte. Videns itaque mulier signum credit suum esse amasium; quae exiens ad eum, stetit cum eo; et abiens servus in viam suam restituit vestimentum illi mulieri. Post vero mediam noctem rediens pictor de domo regis, accepit vestimentum illud et ivit ad mulierem; at illa cum videret, obstupuit, dixitque ei. Quid tibi nocte ista et quare rediisti ad me iterum festinanter, ex quo adimplevisti tuam voluntatem? At ille cum audisset hoc verbum, percepit, quomodo alius homo accessit ad eam nocte illa; et rediens ad domum suam coepit increpare et percutere uxorem suam fortiter, donec scivit veritatem de re quacunque; et accepit vestimentum et combussit illud.

MEDICUS CAECUS

Dicitur fuisse in quadam terra provinciae Indiae peritus medicus et valde dilectus apud omnes homines; concessit enim sibi Deus gratiam, ut universi infirmi existentes suo consilio ab eorum languoribus sanarentur. Cum autem is mortuus esset, respiciebant successores sui in suis libris et studebant in illis, ut ex eis caperent bonum medicinarum documentum perfectamque scientiam. Quadam vero die venit ad terram illam quidam, qui dicebat se esse medicum magnum et expertum, tamen in paucissimis erat perscrutatus. Habebat autem rex illius regni quandam filiam, quam diligebat valde et plusquam omnes de sua domo. Quae cum esset gravida et tempus sui partus adveniret gravis, et supervenit ei infirmitas sanguinis fluxus; et cum rex hoc videret, mandavit festinanter pro quodam suo noto medico, qui erat in alia civitate, ut veniret in succursum suae filiae. Cunque ad ipsum veniret nuncius, invenit eum caecum; qui cum ad regem ire non posset, scripsit ei, quod daret in potu filiae regis talem medicinam. Et audiens hoc rex quaesivit habere medicum, qui sciret conficere et administrare hanc medicinam suae filiae dilectae; et misit pro quampluribus, sed neminem illud attemptare volentem invenit. Et tandem cum fama divulgaretur, pervenit ad eum iste antedictus medicus, qui dicebat se esse peritum et doctum medicum; et promisit regi, quoniam sciret huiusmodi medicinas absque istius magistri sive medici praescripti consilio, easque conficere bene et praeparare; et dixit regi, ne haberet dubium de sua filia sive de eius infirmitate, cum ipse eam bene ab eadem sanaret infirmitate. Et statim mandavit famulo suo, ut apportaret sibi vasa, in quibus erant medicinae illius periti medici et magni doctoris, qui breviter mortuus erat; ex quibus appositis ante ipsum accepit exinde vasculum, in quo erat toxicum, et ignorans quid esset ibi, accepit de eo et miscuit cum aliis medicinis, et tradidit regi dicens: Ecce medicina filiae tuae. Videns autem rex promptitudinem eius in praeparatione medicinae aestimavit illum esse peritum medicum in omnibus rebus et honoravit ipsum dans ei bonam remunerationem in pecunia et vestimentis; et accepta medicina exhibita fuit filiae regis. Postmodum vero, cum incisa sunt viscera eius, et mortua est; et videns hoc rex mandavit capi illum et exhiberi ei de eadem medicina. Et factum est ei sicut rex mandavit, et mortuus est etiam cum ipsa. Sic illa imperitia cecidit super imperitum.

MULIERES NUDAE

Dicuntur supervenisse cuidam civitati nomine Merva inimicos, qui, cum cepissent eorum mulieres et interfecissent viros, diviserunt inter se mulieres; et advenit sorte cuidam eorum bubulcus duas habens uxores. Et cum patronus eorum affligeret et extenuaret eas fame, surrexit quadam die ille cum duabus uxoribus suis ad colligendum ligna; et inveniens altera ipsarum pecias panni accepit illas, quia nuda erat, et cooperuit cum eis suam turpitudinem. Dixit altera viro suo: Nunquid vides meretricem nudam cum qua se cooperuit? Cui respondit vir: Vae tibi! dimittens personam tuam nudam, et vituperas illam, quae suam cooperuit turpitudinem, nec respicis maculam tui ipsius, videlicet trabem in oculo tuo, in alterius autem oculo vides vestucam.

AVES DOCTAE

Dicitur fuisse in civitate quadam vir habens uxorem pulchram et prudentem et intelligentem, ita quod omnes de eius prudentia mirabantur, et ceperunt exemplum ab ea. Acciditque cum vir iste antedictus habens servum, qui nitebatur agere cum ea, et ipsam requisisset multotiens, ut eam ad illicita moveret, ac illa renuisset, quaesivit servus iste invenire modum nocte et die, quo ipsam turbaret. Contigit, ut cum exiret quadam die ad venandum, cepit duos pullos psitaci et papagalli; et parans eis caveam ad nutriendum eos, docuit unum illorum in lingua edomica dicere: Ego vidi portarium cum domina mea iacentem. Secundum vero docuit dicere: Ego amplius nolo loqui. Et docti sunt psitaci loqui lingua edomica; nec aliquis de terra sua potuit intelligere eas. Quadam vero die, cum esset vir in domo cum sua uxore, accesserunt ad eum psitaci garrientes; et cum placeret viro vox eorum et cantus, ignorans tamen quid dicebant, praecepit suae uxori eos conservare et eis quotidie benefacere. Quadam vero die, cum venirent ad eum peregrini ex regione edomica, et invitavit eos in sua mensa; et commessione consummata, ductae sunt aves illae ad mensam, ut cantarent ante dominum. Et cum audirent peregrini verba illarum avium, stabant inclinato capite ad terram respicientes sibi invicem prae confusione, et mirabantur valde de illarum avium loquela; et dixerunt patrifamilias: Nunquid intelligitis, quid dicunt aves istae? Quibus respondit: Non, nisi vocem illarum, quae mihi valde placet. At illi dixerunt ei: Nequaquam tibi displiceat, domine, quod dicemus de verbis relatis ab avibus istis; cum unus illarum dixit, quod portarius iacuit cum uxore tua, et secunda avis dixit: Ego nolo plus loqui. Et utrum sit credendum aut non, nescimus. Quod audiens servus cito dixit: Et ego testor quod dicunt aves. Et mandavit dominus uxorem suam interfici. Uxor vero significavit ei dicens: Inquire diligenter super hoc quod audivisti, quoniam tibi nunc patebit verbum huius mendacis. Nunc autem quaere ab istis viris, ut interrogent aves, si aliud sciunt loqui de lingua edomica, nisi haec verba; quoniam ista verba docuit eos servus iniquus, qui voluit in me immittere libidinem suam, et nolui sibi consentire. Fecit itaque vir interrogare aves, et nihil aliud sciebant proferre nisi haec verba. Tunc cognovit dominus, quoniam servus docuerat ipsas, et mandavit venire servum; qui cum veniret ad eum cum nisu in manu sua, dixit ei domina: Vae tibi, serve inique! Quomodo tentasti talia adversus me? Cui respondit servus: Immo, ita est.

Et corruens nisus ad oculos eius fodit eos de capite. Et ait ei domina: Cito tribuit tibi Deus secundum opera tua, qui dixisti te vidisse quae non vidisti, et testatus es contra me falsa et iniqua. Tunc mandavit dominus servum suum interfici; et sic digna factis recepit.

Capitulum IV

SERPENS ET FILIUS RUSTICI

Fuit quidam vir simplex, in cuius domo serpens morabatur: sperabant autem vir et uxor eius valde fortunosum esse cum eis serpentem ducere moram, quod etiam illius patriae erat consuetudo. Quadam vero die dominico vir misit familiam suam cum uxore ad ecclesiam, ipso manente in lecto, quia capitis dolorem patiebatur. Et facto silentio in domo, serpens exivit cavernam circumspiciens late. Vir autem misit ianuam versus ignem semiapertam; et videns quod serpens, postquam neminem domi senserat, caudam misit in ollam, in qua decoxit mulier escas circa ignem, et veneno immisso, abiit in viam suam; et cum hoc paterfamilias videret, surrexit et fodit ollam cum decoctione sub terram, ne quis ab eo cibo infirmaretur. Adveniente autem hora solita, quod serpens quaerebat escam, quam mulier frequenter ei dabat, ecce vir cum ligone stabat ante foramen expectans serpentis exitum. Et cum veniret serpens ad foramen, erexit caput et sedule se circumspexit, quia recordabatur maliciae eius: vir autem volens percutere, serpens sensit hoc, et fugit in antrum, quia scivit se malefecisse. Et post aliquod dies mulier imprecabatur viro, ut se cum serpente uniret et odium suum deponeret. In quod vir consensit; et ivit ad foramen, et vocavit serpentem dicens se cum eo velle unire et odium inter eos auferre. Cunque hoc serpens audiret, dixit: Nunquam reintegrabitur inter nos amicitia nostra, quia cum recordaberis maleficii mei, quomodo venenum in ollam ad interficiendum te et familiam tuam posui; etiam quando ego recordabor, quando tu cum ligone ad puniendum me percussisti absque misericordia; tunc non potest stare amicicia nostra. Et ergo melius est, ut quilibet nostrum solus et sine mora alterius habitet.

GALLUS ET VULPES

Tempore hyemali nocte quadam perfrigida exivit vulpes quidam famelicus, ut sibi cibum colligeret; et veniente ipso ad praedium quoddam, audivit gallum in lentisco canentem. Et festinans vulpes ad arborem inquisivit a gallo: Galle, quid cantas in hac tenebrosa et frigida nocte? Respondit gallus: Annuncio diem, quem ex natura nosco statim venturum, quem omnibus meo cantu insinuo. Ait vulpes: Ex hoc cognosco te aliquid faticinii et praesagii divini habere. Audiens haec gallus laetatus est; et iterum incoepit cantare; et tunc vulpes incoepit corisare et saltare sub arbore; et sic inquisita causa a gallo, quare vulpes saltaret, respondit: Quia video te sapientem philosophum cantare, merito et ego corisare debeo; quia cum gaudentibus gaudere debemus. Et dixit: O galle, princeps omnium avium, non solum dotatus est ut in aere, sed etiam in terra more prophetarum tua faticinia omnibus creaturis terrenis nuncies; o felicissime, quia prae omnibus te natura ornavit, descende, ut tecum possim contrahere societatem; sed si illam integre favere non velis, sine tamen me osculari diadema et coronam tui insignis capitis, ut possim dicere: osculatus sum caput sapientissimi galli, qui fert coronam inter omnes aves. Et audiens haec gallus descendit confidens blanditiis vulpis, et inclinavit caput vulpi; quod arripiens vulpes gallum comedit suamque famem refecit; et dixit: Ecce inveni sapientem absque omni prudentia.

ZIZANIUM MUNDUM ET IMMUNDUM

Inquit peregrinus: Quadam die hospitatus fui in domo cuiusdam, et cum comedissem in sero, praeparatus est mihi lectus ut dormirem. Et cum intraret paterfamilias in lectum cum uxore sua, audiebam verba eorum, quando loquebantur ad invicem: erat enim lectus meus prope lectum ipsorum, divisi tamen a se invicem per velum, ut possem audire et intelligere verba sua. Et audivi circa mediam noctem verba viri dicentis suae uxori: Volo cras invitare quosdam amicos ad prandendum mecum. Et respondens uxor dixit ei: Non cessas omni die facere convivia, et consumis omnia, nec aliquid relinquis in domo tua. Cui respondit vir: Nequaquam displiceat tibi quod facere volo: quicunque enim intendit accipere et non dare, sed semper congregare et reponere, erit finis eius sicut finis lupi. Inquit mulier: Quomodo fuit? Ait vir eius:

LUPUS ET ARCUS

Dicitur fuisse quidam venator, qui cum exivisset quadam die cum suo arcu et sagittis ad venandum in silva non procul a civitate, occurrit ei cervus, et sagittans eum interfecit accepitque ipsum, et redibat ad domum suam cum eo. Et cum ambularet per viam occurrit ei aper quidam, et sequens eum aper, volebat eum interficere. Qui cum hoc vidisset, deponens cervum ab humero suo sagittavit aprum et percussit eum in corde suo. Aper vero sentiens vehementiam doloris vulneris irruit in hominem et vulneravit cum suis dentibus scindens ventrem suum; et mortuus est homo. Aper etiam cum letaliter vulneratus esset, mortuus est cum eo. Et cum transiret ibi lupus, vidit aprum, cervum et hominem mortuos, et gavisus est, et dixit in corde suo: Debeo conservare haec omnia quae inveni, ut sint mihi conservata pro temporibus necessitatum; ne valebo de eis gustare hodie, sed sufficit mihi nunc rodere cordam arcus. Et accedens ad arcum coepit rodere cordam, quae prorupta subito percussit eum in tramite; et mortuus cecidit.

Induxi vero hanc parabolam, ut scias quoniam non est bonum semper congregare divitias et non uti eis nec comedere et gaudere cum eis. Et ait uxor ei: Vere dicis; veruntamen habeo quantitatem zizaniorum, quae sufficit tribus vel quattuor hominibus; et surgens tempestive procurabo parare eas pro quibus volueris. Mane vero surrexit mulier, et acceptis zizaniis, excorticavit eas et exposuit soli, suo puero praecipiens, ut eas custodiret ab avibus et canibus. Et cum recederet inde mulier, venit canis domus, puero non vidente, et comedit de eis quantum voluit; ultimo vero minxit super residuum. Et videns hoc mulier despexit eas, ut fieret de eis aliquid cibi; et accipiens eas, ivit ad plateam, ut cambiret eas pro zizaniis non excorticatis aequaliter. Et me vidente hoc, audivi a quodam circumstante, qui dixit ad alium: Ecce, quare haec pro non corticatis dat zizanias corticatas? Hoc non nisi pro aliqua causa.

Capitulum V

ELEPHANTES ET LEPUS

Dicitur fuisse quodam tempore mundo accidisse pestis et famis, in quo non plueret, et defecerunt aquae rivorum et fluminum, et exicatae sunt herbae inde, et factum est hoc molestum valde omnibus animalibus et praecipue elephantibus, qui congregati dixerunt suo regi: Iam nobis aquae et herbae deficiunt; nunc si videtur tibi bonum, eamus et quaeramus locum meliorem isto, quoniam in hoc vivere non possumus. Misitque rex suos nuncios ad explorandum locum, in quo essent aquae; qui redeuntes, dixerunt ei: Invenimus locum, qui fons lunae nuncupatur, et est locus bonus aquarum et herbarum et bona pascua. Et deliberavit suum consilium illuc ire; qui cum venirent elephantes ad locum illum, perambulabant super cavernas leporum et dissipabant eos et suis pedibus plures eorum conculcabant et interficiebant. Et lepores hoc videntes, congregati sunt ad suum regem annunciantes sibi mala, quae ipsis elephantes inferebant, et contristati sunt valde, quia non expediebat sua habitacula relinquere et fugere, et quaerentes a suo rege, ut super hoc deliberatum consilium daret. Dicunt enim sapientes: Debet enim unusquisque quaerere liberationem sibi, antequam incidat in malum, et postquam incidit, nec dum dubit illud. Nos autem timemus, ne forte alii supervenient et dissipent nos. Respondens rex dixit eis: Veniant ad me omnes sapientes ut videam consilium vestrum. Et accedens ei quidam lepus intelligens et doctus in scientia dixit: Si placet regi mittere me ad elephantem cum aliquibus viris, de quo confidat, videbit quid agam; et annunciabo regi omnia quae fecero. Cui dixit rex: Fidelis es tu in oculis meis nec aliud volo testimonium de te, nec habeo te suspectum apud me. Nunc autem vade, et considera quae sunt facienda, et annuncia regi elephantum ex parte mea quicquid tibi videtur bonum: scias namque, quoniam nuncius ipse est qui aptat verba et dissipat et differre facit negocia et ea appropinquat et addit in rebus et diminuit, et ipse est qui suis verbis attrahit corda hominum et ea reprimit, et ipse est qui exasperat corda suis malis verbis. Et exurgens nuncius in nocte, in qua erat plenilunium, et ivit ad locum, in quo erant elephantes. Et cum accederet prope locum, cogitavit in mente dicens: Ego sum minimum corpore et tener ossibus; timeo, ne introvenero eis, forte conculcabit me aliquis eorum et interficiet me. Nam dicitur in parabolis, quoniam quicunque transit super serpentem aut animal venenosum, dignum est ut suo morsu venenoso interficiatur. Expedit me tamen ascendere ad montem excelsum et inde loqui eis quae voluero. Et ascendens ad montem vocavit regem elephantum proprio nomine et ait ad eum: Luna mittit me ad te, et nulla est culpa nuncii quae refert sive bona sint sive mala, et si aspere loquatur; cum lator sit verborum, et non intersit eius nisi tantunmodo referre quae sunt sibi commissa. Et respondens rex elephantum dixit ei: Quid mihi luna significatur? Et ait ad eum: Luna dicit, quoniam vir fortis confidens in fortitudine sua, aliquando inducit eum fortitudo sua pugnare contra illum qui melior est ipso et potentior, ita ut eius virtus sit sibi impedimentum, et sua potentia laqueus pedum suorum. Tu autem cum scies praedominium tuae fortitudinis super feris et bestiis, non sufficit tibi illud, sed temptavit cor tuum venire ad turbam leporum, quae sunt circa fontem meo nomine nuncupatum, et qui sunt populus meus et gens mei imperii, et dissipasti et interfecisti de ipsis et dirruisti cavernas suas et potas aquas suas et devoras pascua eorum et egisti contra eos multa mala, et socii tui. Nunc autem iniungo tibi, ne hoc amplius facias. Quod si de cetero hoc feceris, tuos faciam oculos caligare et omnium sociorum tuorum, et vestras exterminabo personas. Nunc vero, domine mi, huc misit me luna, ut haec referrem tuae maiestati; et si non credis, vade mecum ad fontem, ut eam tibi demonstrabo. Cunque rex elephantum audiret haec verba, obstupuit et ivit cum eo ad fontem. Cunque respiceret ad aquam, vidit imaginem lunae resultantem in aqua, et dixit ei nuncius: Accipe cum tuo naso, et odorabis lunam. Qui cum accepisset de aqua, commota est aqua. At ille videns aestimavit, quod luna commoveretur et irascetur contra ipsum; et ait rex elephantum: Quare irascitur dominus rex? forsitan quia meum nasum misi in aquam? Et respondit nuncius: Ita est. Considera multitudinem irae suae adversus te propter omnia mala quae fecisti. Et timens rex elephantum multum, dixit lunae: Domine rex, nunquam temptabo amplius agere contra te, nec ego nec ullus meorum; et ecce recedo in viam meam. Qui inde abierunt.

MURILEGUS IUDEX

[ Corvus dicit ] Habui socium de avibus, cuius nidus erat circa quandam arborem in qua morabar ego. Hic vero socius quando de suo nido descendebat, multum redire tardabat. Et cum ivisset quadam die, tardavit multum, et non sciebam ubi esset, et contristatus valde, nequando esset mortuus et captus ab aliquo, aut forsitan invenisset alium statum isto nobiliorem. Et intravit lepus quidam in suum nidum; et cum non videssem illum, dixi in animo meo: Ex quo amisi avem sociam meam, non decet me cum isto lepore litigare, qui suum habitaculum usurpavit. In processu vero temporis redit avis ad locum suum, et cum in suo loco leporem inveniret, dixit ei: Hic est meus locus et meum habitaculum; egredere de eo. Cui respondit lepus: Habitaculum est in potestate mea; unde ego magis debeo obtinere quam tu: tu autem contra me calumniose moveris, nec inde exibo; sed habes aliquid contra me, duc me ad potestatem. Cui respondit avis: Volo causari contra te, et inducam super hoc testem. Et respondit ei lepus et dixit: Quando inveneris iudicem, induces adversus me tuos testes. Dixit ei avis: Iudex est nobis propinquus; eamus ad eum, et discernet nobis causam nostram. Dixit ei lepus: Quis est? Dixit avis: Est quidam murilegus qui stat iuxta flumen, et est colens Deum et est heremita, ieiunat in die et orat in nocte, expoliatus a vanis mundi delectationibus, nulli nocens animali nec effundens sanguinem, herbis tantum nutritur et aqua: surge et eamus ad eum et diffiniet causam nostram. Dixit lepus: Placet mihi, eamus. Et iverunt ambo. Ego autem sequebar eos a longe, ut viderem iudicium illius iudicis. Et cum videret murilegus illos, rediit ad statum suum quasi oraret et flexis genubus. Et videns lepus miratus est suae sanctitatis atque mansuetudinis; et accedentes salutaverunt ipsum, ut determinaret suam causam. Quibus praecepit, ut sibi causam explicarent; et explicata sibi, dixit eis: Ego senex sum, et oculi mei caligaverunt, et aures meae gravatae sunt, nec possum bene audire: accedite ergo ad me, ut possim audire verba vestra. Qui cum audivissent hoc, accesserunt ad eum, et retulerunt ei iterum sua verba; illi vero cum confiderent in ipsum, ait eis: Iam audivi verba vestra et ea quae sunt iusticiae et veritatis, ut possim vobis recte iudicare. Et praecipio vobis quaeratis veritatem, quia quis quaerit veritatem, quamvis reus sit in iudicio, melius est ei; qui vero quaerit falsitatem, quamvis vincat in sua causa, est malum sibi. Debet homo cognoscere suam culpam, quoniam nihil est in mundo, quod portet secum homo, nisi opera bona, quae permanebunt ei prae omnibus aliis rebus in mundo existentibus. Debet autem unusquisque vir intelligens reputare mulieres in oculis suis sicut serpentes, et aurum et argentum debet reputare ut lapides, et diligere quod bonum est proximis et odire eis malum. Et cum audissent ab eo haec verba, crediderunt et adhaeserunt ei; quos rapuit et devoravit.

CERVUS HEREMITAE

Fuit quidam heremita, qui emit cervum ut offerret eum in holocaustum Domino; et dum portaret eum, obviaverunt ei tres homines deceptores, qui habuerunt consilium, ut ipsum sibi auferrent. Et ait ei unus eorum: Videte hunc heremitam portantem hunc canem: quid intendit facere de eo? Et ait alter: Video modum heremitae et habitum; non tamen videtur mihi sic esse in operibus suis; nam si sic esset abiiceret utique canem. Ait tercius: Visne illum canem vendere? Et audiens haec heremita aestimavit illum cervum esse canem, dicens in corde suo: Forsitan qui vendidit ipsum mihi me decepit. Et proiecto cervo a se, festinavit ad domum: illi vero accepto cervo, diviserunt inter se.

SENEX ET UXOR EIUS

Dicitur fuisse quidam dives mercator senex valde, qui cum haberet uxorem pulcram, non tamen ab ea diligebatur, nec volebat sibi uxor sua in lecto adhaerere, sed quantumcunque ipse traheret ad se, illa semper elongabat se ab eo. Quadam vero nocte, dum iacerent simul in lecto, supervenit eis fur; et excitata mulier ad strepitum furis expavit, et accedens prae timore adhaesit viro suo fortiter donec excitatus est. Et ait vir suae uxori: Unde hoc novum, quia mihi adhaesisti nunc magis quam unquam? Et attendens vir audivit strepitum furis in domum; tunc percepit, quia ex timore furis adhaesit sibi uxor sua; et ait furi paterfamilias: Magnam gratiam reputo te mihi nocte ista contulisse, de quo tibi teneor cunctis diebus vitae meae, postquam fuisti causa, ut amplexaretur mihi uxor mea. Nunc autem accipe quaecunque vis, et omnia tibi de domo mea licita sunt.

DAEMON ET FUR

Dicitur fuisse heremita, cui data fuit vacca una; et cum duceret eam ad domum suam, quidam fur vidit illam, et furandi curam adhibuit. Ibat autem fur post eum usque ad domum heremitae; et cum esset in via, obviavit ei daemon in figura hominis. Cui dixit fur: Quis es tu? aut quid intendis? At ille respondit: Ego quidem sum daemon, et intendo nocte ista suffocare heremitam; et nunc sequor eum, donec homines sint in somno; tunc exurgam contra ipsum et interficiam eum. Et ait ei fur: Ego similiter intendo ire ad domum suam et furari vaccam suam. Et euntes iverunt pariter ad domum heremitae. Ingrediens autem heremita domum introduxit vaccam et comedit et intravit suum cubiculum ad dormiendum. Et cogitans fur dixit in corde suo: Dubito ne forte quando accedens hic daemon ad suffocandum heremitam, clamabit ipse, et succurrent ei homines, et non potero capere vaccam, sed me videntes capient et interficient me. Dixit ergo fur daemoni: Sile parum, et dimitte me capere vaccam prius quam tuam adimplebis voluntatem. Cui respondit daemon: Nequaquam hoc faciam, sed prius ipsum volo interficere, et postea facias quod intendis. Ab ille dicebat: Nequaquam, sed ego incipiam. Et orta discordia inter ipsos, fortiter incoeperunt pugnare et rixari ad invicem, donec fur vocaret heremitam dicens ei: Surge, quia iste daemon vult te suffocare. Et excitatus heremita et sua familia, fugierunt fur et daemon, et sic evasit heremita a periculo mortis.

CARPENTARIUS ET UXOR EIUS

Dicitur fuisse quidam carpentarius, qui pulcram habebat uxorem, quam multum amabat. Habebat et mulier illa amasium, qui cum agebat cum ea, et cum signatum esset suo viro a sociis et consanguineis, voluit vir inquirere hoc factum diligenter, ut sibi clare notesceret veritas huius rei, et credere non voluit de facto uxoris suae, nisi videret ad oculum. Dixit ei quadam die, ut pararet ei cibum, quia intendebat ire ad operandum in alia terra in domo cuiusdam nobilis, et ibi pluribus diebus moram trahere. Et audiens haec mulier laetata est valde. Et parato sibi cibo, exivit de domo, et ait uxori: Custodi bene domum et habe potestatem quousque redibo. Et cum ibat, respiciebat post eum mulier, donec prolongaretur a domo; et cum rediret mulier ad domum, latitavit vir in quodam loco post ianuam domus. Nocte vero accessit iste suaviter ad cameram et se sub lectum intromisit, in quo ipsi iacere solebant: mulier vero aestimans ipsum recessisse, misit pro amasio suo significans ei, quia vir suus non erat in domo. At ille cum venisset, comederunt et biberunt et locuti sunt parabolas; postea vero iverunt ad lectum. Et cum iacerent in lecto, audivit vir omnia quae agebant. Et cum dormiret paterfamilias revolvit se et extendit pedem extra lectum in somno; mulier vero sentiens strepitum eius, cognovit quod maritus eius erat, et excitans cito suum amasium dixit ei: Scio quoniam maritus meus sub lecto est; nunc volo quod alta voce quaeras a me: Quem plus diligis, aut me aut maritum tuum? Et cum noluerim tibi dicere, insiste a me quaerere, donec dixero. Et cum ille interrogasset illam, respondit ei: Quare quaeris hoc a me? Nunquid putas, ne sit qui apud me dilectus et carus sicut meus maritus? Nos autem huiusmodi mulieres non diligimus amasios nostros, nisi quantum adimpleamus nostram concupiscentiam, personas eorum non respicientes, neque mores neque aliquid eorum considerantes: consummata vero nostra voluntate, efficiuntur in oculis nostris sicut ceteri homines de mundo. Maritus quoque melior mulieri quam pater et mater et fratres et filii; totus namque labor et eius intentio est in ipso. Et propterea maledicatur quaecunque mulier quae non diligit magis vitam mariti sui quam vitam sui ipsius. Et audiens vir suus haec verba confidit in amore suo ex his quae audiverat ab ea, dicens in corde suo: Nunc scio, quod uxor mea diligit me valde toto corde et mente. Et iacuit sub lecto in auroram, et amasius cum sua uxore in lecto dormiens. Mane vero recessit amasius mulieris in viam suam, marito ignorante, quia dulciter sub lecto iacuit dormiendo in stercoribus; mulier vero iacuit in lecto dormiens; et experrectus maritus bonus, exivit desubtus lectum et invenit suam uxorem suaviter dormientem, et coepit sedere in latere eius et flare in faciem eius et osculari et amplexari eam, donec fuit excitata. Et ait: Anima mea redemptio tua, iace et dormi, quia non dormivisti hac nocte; et nisi quia nolui turbare te, interfecissim utique illum iniquum et reddidissem te tranquillam ex eo.

MUS IN PUELLAM CONVERSA

Fertur quod quidam fuit heremita devotus valde, ita quod Deus exaudivit eum in omnibus. Qui cum sederet iuxta flumen, transivit super ipsum nisus portans suis pedibus muriculam, quae cecidit ante pedes eius. Quam videns heremita, misertus est eius; et accipiens illam, intendebat eam nutrire; sed timuit ne abhorreret familiam domus, et proptorea oravit ad Dominum, ut ipsam converteret in puellam. Quo facto, duxit ipsum ad domum suam nutriens eam, et nihil significavit uxori suae, quoniam fuerat muricula, sed aestimavit uxor illam esse consanguineam. Et cum crevisset haec puella in nubilem aetatem, cogitavit heremita, dicens: Non poterit haec ammodo esse absque marito, qui eam gubernet et in ipsa delectetur. Et ait heremita puellae: Elige tibi quem volueris in virum habere, qui te custodiat et gubernet; et rediens ego ad meum officium studebo in his quae mea sunt, ut prius. Et dixit ei puella: Virum non existentem similem sibi in potentia et dominio. Ait heremita: Nescio aliquem similem soli habentem in se tanta dominia et imperia; et orans ad Deum, petam, quod desponsare te faciat a solis rectore. Et mundificatus oravit dicens: O sol claritate et bonitate fulgens, qui creatus es ad illuminandum creaturas Dei, benigne et graciose peto, ut tradas hanc filiam meam in uxorem tuo rectori, quoniam petiit sibi dari virum, qui omnes in fortitudine praecellat et vigore creaturas. Et respondens sol dixit ei: Iam audivi petitionem tuam nec debeo faciem tuam convertere vacuam in tui orationem propter gloriam et gratiam, quam tibi Deus concessit prae aliis creaturis. Veruntamen indicabo qui fortior me est. Et ait heremita: Quis est ille? Dixit Sol: Rector nubium, qui eius virtute occupat lucem meam et resistit mihi, ut seculum illuminare non valeam. Et accedens heremita ad locum ubi nubes de mari descendebant, et orans petiit rectori eorum sicut fecerat soli: Cui respondit rector nubium: Intellexi quippe verbum tuum, et vere concessit mihi Deum potentiam quam etiam suis angelis non concessit. Veruntamen indicabo tibi, qui maior et fortior me est. Ait ei heremita: Quis est ille? Cui respondit: Est rector ventorum, qui movet me et ducit me ab ima mundi extremitate in alteram, non potens ei resistere nec eius mandata revocare. Et accedens heremita ad rectorem ventorum, et dixit ei sicut dixerat aliis. Et ait ei rector ventorum: Vere potens sum sicut dicis et prae multis aliis creaturis mihi Deus concessit dignitatem. Veruntamen indicabo tibi, qui potentior me est et quem nitor superare et non possum. Et ait ei heremita: Et quis est ille? Dixit rector ventorum: Ego non sum ita potens sicut mons iste, qui ante te est. Et volvens heremita se ad montem dixit: Volo ut accipias filiam meam in uxorem tibi, et cum sis potens potentium et dominans dominantium. Et ait ei mons: Veritas est sicut dicis: veruntamen indicabo tibi, qui fortior me est, qui fodit et dissipat me nec possum ei resistere. Et ait ei heremita: Quis est ille? Cui dixit mons: Est mus. Et accedens heremita ad murem dixit ei sicut dixerat monti. Cui respondit mus: Veritas est sicut mons de me dixit: veruntamen quomodo erit mihi conveniens habere uxorem de genere humano, cum ego sim mus et meum habitaculum sit in cavernis terrae et saxorum foraminibus? Et rediens heremita ad puellam ait: Filia mi, visne esse uxor muris? quia non reperi fortiorem ipso, cum non reliquerim etiam unum de potentibus et dominantibus, quem non exquisiverim, et omnes indicaverunt mihi ipsum murem. Visne igitur, quod invocans Deum meum petam te muriculam esse, ut cohabites ei? Cui respondit puella: Quicquid tibi placet, pater, fac. Et oravit heremita Deum, et puella in muriculam est conversa; et tradidit ipsam muri, introducens eam in sui cavernam.

RANAE ET SERPENS SENEX

Quidam fuit serpens, qui cum valde senuisset, eius defecit potentia, ita ut venari non posset amplius et suum victum habere. Quadam vero die nisus fuit sibi tantum, quod ambulavit usque ad fontem, in quo erant multae ranae, ad quem solebant venire quotidie. Et cum ipsum ranae viderent, dixerunt ei: Quid habes, vel quid tibi deficit, quod te videmus tristem et mitem? Quibus vespondit: Quid boni post senium videtis, nisi me in tanta defectione post senium constitutum? Quare igitur quaeritis a me? Nonne scitis, quia omni die insidiabam vobis et de vobis meum victum capiebam? Nunc autem virtus et potentia mea declinaverunt, et extenuata est mea caro, ossa mea liquefacta sunt et mea pellis putrefacta, ita ut a vobis meum victum ammodo non valeam capere, ut pristinis temporibus consuevi, neque etiam vos commorari non valeo; etiam si ascenderitis super me; non possem utique me a vobis defendere. Nunc autem rogo vos ut eatis ad regem vestrum annunciantes ei. Et cum annunciassent haec regi eorum, venit ad eum rex et ait ei: Quid habes seu quid tibi est, ex quo sic misere hic te praesentas? Cui respondit serpens: Quaerens fui hac nocte ranam quandam et sectbus sum illam in multis locis, ita ut tandem deveni ad hospicium cuiusdam heremitae habentis dilectum filium sibi valde. Et dum filius ille ambularet, oppressit me suo pede, et ego ipsum momordi; et videns haec heremita me quaesivit, et cum non invenisset me, quia fugeram, oravit ad Deum suum, ut auferret mihi potentiam et vigorem; et factus sum ita tristis et miser inter omnes socios meos. Nunc autem, mi reverende domine rex, in manu tua sum: fac in me quod tibi placet, et si volueris, ero in equitaturam tibi. Et cum audiret haec rex ranarum, aestimavit in animo suo, qui magnus sibi honor esset, si super ipsum equitaret; et pluribus diebus super ipsum equitavit. Quadam vero die dixit serpens regi: Nostis bene, quam misera sum personae nec potens sumn ad venandum aliquid pro mea vita; bonum autem quod mihi confers, ad honorem Dei facies: supplico, ut mihi pro vita provideas. Et ait rex: Scio bene te non posse vivere absque aliqua provisione, qua valeas sustentari: ex quo mihi factus es equitatura, volo tibi providere in sustentamentum vitae. Et mandavit pro sua vita dari sibi omni die duas ranas; de quibus vixit serpens diebus vitae suae, et factus est serpens equitatura regi ranarum.

Capitulum VI

TESTUDO ET SIMIUS

Dicitur, quod cum rex symeorum senuisset et suum vigorem ac eius virtutes amisisset, perdidit eum unus ex famulorum suorum, et ipsum expulit de suo regno, et regnavit ipse in loco eius. Et fugiens symeus, abiit ad littus maris, in quo erant multae arbores ficuum; et ascendens symeus ad ficam, comedebat de ficubus. Et cum cecidisset una ficus de mano sua in aqua, vidit illam testudo; et accipiens testudo ficum, comedit illam. Et cum placeret symeo sonus casus ficus in aquam, proiiciebat unam post aliam; testudo autem accipiens comedebat illas, nec sciebat quod symeus ipsam proiiceret. Et educens testudo caput de aqua respexit symeum, et symeus ipsam; et stupefacti ad invicem, voluerunt simul associari, et firmato foedere inter se, habitabant simul. Stans itaque diu testudo cum eo oblita est redire ad suam domum, nec apposuit curam de sua uxore, ut ad ipsam redire affectaret; et videns uxor sua quod non rediret ad eam, facta est tristis et multum doluit, annunciavitque hoc cuidam sociae suae; et ait ad eam socia sua: Nequaquam dubites de tuo viro; audivi enim quoniam est in tali littore maris in societate cuiusdam symei, et comedunt et bibunt et gaudent simul, et propter hoc ad te non rediit. Nunc vero ne cures de ipso, ex quo tui oblitus est et vilis suis oculis reputeris, quemadmodum et tu ipsum in oculis tuis: veruntamen si poteris invenire argumentum contra illum, qui ipsum a te separavit, donec illum perdas sapienter, ut vir tuus non percipiat, facias. Et ait ei: Quomodo faciam haec? Cui illa dixit: Volo nec comedas nec bibas nisi parum, et exponas te soli et ventis; postea adveniente tuo viro, indicabo tibi consilium. Illa vero curavit facere quod eius socia sibi consuluerat, comedebat et bibebat parum et stabat ad solem et ad ventos, donec exiccata est cutis eius ut lignum aridum et extenuata est facies eius. Post hoc vero recordatus vir eius familiae rediit ad domum suam et invenit eius uxorem iam consumptam et ex carne sua extenuatam; et cum quaereret ab ea de sua infirmitate, illa non respondebat ei verbum, sed ostendebat se iracundam contra ipsum. Et respondens eius socia ait ei: Scio quod ista aegritudo quae accidit ei, pessima est; suscipit tamen curationem, sed non est tibi possibilis. Et ait ei maritus: Rogo, indica mihi medicinam, forsitan eam potero invenire; ipsa enim vere novit, quoniam si quaereret animam meam, non ei vetarem. Et ait socia: Scito, quod aegritudo haec curari non potest nisi cum corde symei, ut illud comedat; et si illud nunc haberet, mox esset sana. Et audiens maritus hoc verbum cogitavit dicens: Hoc est mihi impossibile, ut potero habere cor symei, ut seducerem socium meum fidelem et proderem ipsum; quod absit mihi hoc subire peccatam. Nec possum hoc evitare ne forte moriatur uxor mea: nam bona mulier auro et argento non valet comparari nec etiam margaritis; ipsa est enim subsidium pro viro in hoc seculo et etiam in futuro. Decet ergo me ipsam de morte liberare. Et exurgens ivit ad symeum cogitans in corde suo, dicens: Quomodo faciam hoc malum, ut interficiam meum socium fidelem et delectabilem propter meam uxorem? Et ibat ambulans et cogitans in corde suo donec pervenit ad symeum; et videns ipsam symeus gavisus est, et exiens obviam sibi salutavit eam et dixit: Unde venis? et quare tantum tardasti venire ad me? et quid fuit illud quod te retinuit ad me venire? Cui respondit testudo: Non retinuit me aliquid, nisi quia verecundia opprimebat me, quia non regraciatus sum tibi de tanto bono quod mihi tribuisti; licet sis nobilis et prodigus, debes tamen fructum tuorum operum recolligere et metere semen tuae bonitati, quod quidem difficile est mihi et molestum, quia nunquam te honoravi nec tibi aliquid boni feci. Et ait ei symeus: Nequaquam debes verecundari a me, neque mihi talia dicas, quia vera non sunt; non enim ego quaero a te nisi tuam societatem et mei cordis solatium erga te, et sufficit mihi quod in te obliviscar tristiciae meae et tribulationis, quae mihi supervenerunt a die qua reliqui regnum meum a domo mearum deliciarum expulsum et filiis et consanguineis meis. Et ait ei testudo: Decet per omnia, quod amicus amico et socius socio de bonis concessis recompensam faciat, ut cognoscantur ad invicem, et ostendat ei dominium et bona et filios et consanguineos suos, et comedat de pane suo. Tu nunquam intrasti domum meam nec aliquid boni a me percepisti, quod quidem mihi verecundum est. Et ait symeus: Non debet quis quaerere de amico suo nisi quod manifestet cor suum et sibi totam revelet dilectionem et eum diligat ut seipsum: omnia autem praeter haec vana sunt. Equi enim, boves et asini coniuncti sunt ad invicem, quando comedunt eorum escas; fur vero adhaeret illis in nocte non ex sui dilectione quam habeat erga illos, sed ut furetur illos. Et ait testudo: Vere et iuste dicis, quia non debet quis de amico suo quaerere nisi amiciciam suam et conservare sibi fidem et non ad meritum quod ab eo recipiat. Dicitur autem, quod quicunque quaerit aliquid ab amico suo, non multum frequenter ipsum aggravare suis petitionibus; quia vitulus quando multum nititur sequi suam matrem, percutit eum mater, ut corruat in terram. Ego autem debeo te quaerere et remunerare tibi secundum opera tua pro posse meo. Et non locutus sum tibi haec omnia quae dixi, nisi quia novi voluntatem tuam et morum tuorum complementum. Et propter hoc volo, ut venias ad domum meam, quoniam est in loco multarum arborum et bonorum fructuum, et prope est. Nunc autem, frater mi, volo ut ascendas super dorsum meum, et portabo te ad illum locum. Et audiens symeus memorationem arborum et fructuum, superavit eum suus appetitus, et ait illi: Volo venire tecum. Et ascendens super dorsum ipsius, portabat ipsum testudo per aquam. Et cum essent in medio aquae, recordatus est sui peccati, quod proponebat agere contra symeum; et stabat cogitans et dicens in corde suo: Hoc quod facere intendo, maximum est peccatum, et ero sibi proditor, cum in manu mea exposuerit animam suam et habuerit me fidelem super ipsum, et ipse est meus frater et socius; et maxime propter mulierem, quoniam non est fides in mulieribus propter earum fragilem dilectionem et foederis inconstantiam. Et dicitur quod aurum igne examinatur, homines vero in suis negociationibus, bestiae vero in gravibus ponderibus, mulieres vero in nullo potest homo probare nec unquam eas cognoscere. Et cogitans in his omnibus stabat et natabat. Cunque videret symeus, quod sic staret et non procederet, aestimavit illum forsitan aliquod malum cogitasse adversus se, dicens: Quis scit, utrum perversum sit cor socii mei in malum super me et intendat me offendere, aut non? Nam nihil est in mundo tam cito convertibile sicut cor. Et dicitur, quod quicquid est in corde socii, inimici, fratris, patris, matris et mulieris, suis verbis et operibus manifestatur, quia omnia haec testantur quae in cordis latent. Et ait socio suo: Amice, cur non natas? Estne aliquid quod meditatus timuisti? At ille: Doleo inquam multum de eo quod non potero te honorare sicut deberem, quoniam introduxerim te in domum meam, propter infirmitatem uxoris meae et eius defectum. Et ait symeus ad eam: Scito quod dolor et tristicia nihil tuae auferunt adversitatis nec tibi prosunt: desine ergo ab huiusmodi et quaere medicinam uxori tuae, quoniam melius tibi erit quam in hac pertristatione persistere. Et ait ei testudo: Iam pro ea quaesivi medicinam, et dicitur mihi non posse curari nisi sumendo cor symei. Et cogitans symeus in corde suo dixit: Maledictus sit appetitus iste; quantas tribulationes infert hominibus! Plus et multum plus sit maledictus apotecarius ille qui eam sic docuit. Iam et sic duxit me mea magna concupiscentia incidere in laqueum, a quo nullum habeo refugium nec evasionem nisi per argumenta et sollicitudinem. Iustus quippe est sermo eius qui dixit: Quicunque fuerit contentus de eo quod datum est ei et non quaerat ultra, securus permanebit et illaesus; viri autem concupiscentiae et quibus non sufficit quod datum est eis, consumunt dies suos in malum, in tristicia et in timore persistunt. Nunc ergo mihi oportunus est intellectus, geo consilio quo valeam evadere a laqueo quem incidi. Et dixit symeus testudini: Hoc quod quaeris a me, quare non dixisti mihi dum eramus in littore? Ivissem utique ad domum meam et accepissem cor et portassem illud mecum ac ipsum uxori tuae tradidissem: tribus enim, ut dicunt sapientes, non debet petitio denegari, heremitae scilicet propter meritum quod a Deo expectatur, et regi propter potentiam, et mulieribus quia sunt vita hominis et eius subsidium. Dixit ei testudo: Et ubi est cor tuum? Cui respondit symeus: In domo mea reliqui illud. Cui dixit testudo: Quare hoc fecisti? Et ait symeus: Quoniam est nostrae consuetudinis, ut quando a domo recedimus ad occupandum aliquem sociorum nostrorum, ipsum cor in domo relinquimus, quoniam est odiosum et vindicativum, nec nobiscum ferimus, ut non valeamus odire amicos nostros; et sic amovemus corda nostra et nostra viscera mundificamus ab omni odio a sociis nostris. Nunc autem si vis, redeamus et capiamus illud, et tradam tibi. Et cum audiret testudo hoc verbum, gavisa est valde et ait ad eum: Maximum bonum mihi facis. Et rediit cum eo festinanter donec ad littus maris pervenirent. Et festinans symeus saltavit de dorso testudinis ad arborem, et relicta testudine in terra, stabat symeus in arbore. Et cum multum tardasset, vocavit ipsum testudo dicens: Amice, descende et affer cor tuum et eamus. Cui respondit symeus: Video te me reputasse sicut asinum, de quo vulpes dixit non habuisse aures et cor. Dixit testudo: Quomodo fuit? Cui dixit symeus:

LEO, VULPES ET ASINUS

Dicitur fuisse apud quendam locum leo, cui natum erat apostema, de quo extenuatus est et in maximum pervenit defectum, ita ut venari non posset aliquid pro sua vita. Erat autem cum eo vulpes cuius victus erat residuum leonis et quod sibi erat superfluum postquam comedit; et facta est haec aegritudo leonis vulpi valdo molesta, quia amiserat escam et portionem suam. Quadam vero die dixit vulpes leoni: Domine animalium, quare video te macilentum et perditum? Cui respondit leo: Hoc quod vides in me, non est nisi ex apostemate quod accidit mihi, cui non invenio medicinam nisi cum corde et auriculis asini, ut loto meo corpore bene in aqua fluente, comederem illas et tunc reficerer. Dixit ei vulpes: Hoc mihi facile est, quoniam scio prope nos fontem, ad quem fullo venit omni die ad candidandum pannos, secum ducens asinum; quem ducam ad te, ut de eo captes quod vis. Dixit ei leo: Si mihi hoc feceris, erit apud me maxima gratia. Et festinans vulpes accessit ad locum ubi erat asinus dicens ei: Quomodo video te defectuosum et macrum? Cui respondit asinus: Hoc est ex malicia mei patroni, qui me affligit et tenuat fame. Et ait ad eum vulpes: Quare igitur vis esse secum? Et respondit asinus: Quo valeo ire? Ubicunque enim iero, simile mihi continget. Et dixit vulpes: Veni mecum ad quoddam pascuum bonum, in quo sunt multae asinae, nec est ibi mugitus leonum nec strepitus ferarum. Et audiens haec asinus, placuit sibi, et dixit: Non solum teco vado propter asinas, sed ex nimia dilectione quam habeo erga te. Et exurgens ivit cum eo. Venientibus illis ad leonem, gavisus est leo; cum autem invadere vellet asinum leo, ex debilitate corporis sui non potuit ipsum laniare, et dimisit asinum illaesum ab eo discedere. Cum hoc vidisset vulpes, ait leoni: Domine ferarum, quid est hoc quod fecisti? Iuro tibi, si illum dimisisti tua voluntate, magnum laborem et afflictionem famis mihi intulisti; si vero ex tua impotentia dimisisti, vae nobis! quia perditi sumus nec in nobis amplius erit potentia acquirendi vitulum. Et nolens leo, quod perpenderet vulpes suum defectum, cogitavit dicens: Si dixero ei, quia volui ipsum dimittere, reputabit me fatuum. Et ait ad eum: Si poteris ipsum iterum ad me ducere, indicabo tibi quare illud feci. Dixit vulpes: Iam expertus est asinus deceptionem meam: vadam ad ipsum secundario et ei parabo argumenta quae potero. Et exurgens ivit ad ipsum. Et cum videret eum asinus a longe dixit ei: Vae tibi! quid amplius quaeris in me agere? Et ait ad eum vulpes: Non intendo in te agere nisi omne bonum: veruntamen veni tecum ad asinas quas tibi dixeram, et vidisti quid tibi faciebant ex nimia earum dilectione erga te et quia tua conversatione delectabantur; tu autem expavisti aestimans tibi in malum facere; veruntamen si parum sustinuisses, vidisses gloriam quam nunquam vidisti. Et cum asinus a diebus suis non vidisset leonem nec sciret quid esset, rediit secundario cum vulpe, qui affectabat esse cum asinabus quas sibi significaverat; et cum accederet ad leonem, rapuit ipsum leo et interfecit illum. Et dixit vulpi: Conserva ipsum donec vadam et abluam corpus meum iuxta informationem medici mei. Et cum iret leo ad lavandum se, comedit vulpes aures et cor asini; et cum rediret leo, dixit vulpi: Ubi sunt eius auriculae et cor? Cui respondit vulpes: Scire debes, quoniam si habuisset auriculas et cor, quibus me audisset et intellexisset, non iterum ad te venisset, postquam de manu tua evasisset.

Porro induxi tibi hanc parabolam, ut scias quod nou ego sicut ille asinus facere volo (dixit symeus ad testudinem). Tu quoque me decipere intendebas seductionibus et proditionibus, et evasi a te meo consilio et intellectu. Dicitur autem quod quicquid stultus dissipat, sapiens reparat. Et ait ad eum testudo: Iustus es in sermone tuo; et scio quidem, quoniam vir sapiens abbreviat verba et perficit opera, per quae peccata recognoscit, et emendat stulticiam suam per suum intellectum: sicut homo luctans et corruens in eadem informatur et elevatur. Sendebar philosophus inquit, quod quicunque quaerit aliquid praeciosi et invenit illud, sollicite studeat diligentiamque frequenter apponat, ne per leves et viles occasiones rem utilem inventam amittat; non enim semper alicui conceditur post damnum acceptum meliora aquirere. Et super hoc ait rex Disles philosopho Sendebar: Per fabulam tuam intellexi, quod decet viros sapientes considerare et animadvertere, ut rem sibi acquisitam conservare sciant et ad comodum seu profectum exponere; cum non solum reputatur sapiens, qui multa scit congregare, seu per scientiam laboremve multa adipisci, sed qui collecta acquisitaque reservare scit ea ac in rebus suae personae utilibus exponere. Quicunque enim hoc facit, nunquam diebus quibus vixerit poenitebit; summeque cavendum est, ne forsitan eius praecipitetur intellectus aliqua in re, ne labor sit ei invanus, cum recuperare non poterit quis quod amisit.

Capitulum VII

CUSTOS CANIS

Dicitur fuisse in quadam civitate viri boni et recti, quorum unus erat heremita bonus et colens Deum, cui erat uxor sterilis. In processu vero dierum concepit mulier, de quo gavisus erat heremita non modicum, dicens uxori suae: Gaudere et exultare debes, nam nascetur nobis filius, qui Deo auxiliante animae nostrae erit restauratio et solacium nostri corporis et cordis; quem regam bona doctrina, ut crescet in bonis moribus et fama, et magnificabit Deus nomen meum in ipso et relinquam post me bonam memoriam de me. Et respondens mulier ait ad eum: Nequaquam loqui debes de eo quod nescis, nisi tibi phas est hoc dicere: quis enim te certificavit si pepero aut non? et si masculum pepero aut feminam? aut utrum vixerit natus? aut qualis erit ratio pueri eiusque distractio? Relinque igitur haec et spera in Domino et expecta eius voluntatem; nam vir sapiens non debet loqui de his quae nescit, nec iudicare temptet opera divina: inutiles enim cogitationes in corde hominis sunt quamplures, consilium tamen Domini confirmabitur. Quicunque enim assumit talia verba loqui, accidet ei simile quod accidit heremitae cuidam, super quem vas mellis effusum est. Et dixit maritus eius: Quomodo fuit hoc? Ait uxor:

MEL ET HEREMITA

Dicitur, olim quidam fuit heremita apud quendam regem, cui rex providebat quolibet die pro sua vita, scilicet provisionem de sua coquina et vasculum de melle; ille vero comedebat decocta et reservabat mel in quodam vase suspenso super suum caput, donec esset plenum: erat autem mel percarum in illis diebus. Quadam vero die dum iaceret in suo lecto elevato capite, respexit vas mellis quod super eius caput pendebat, et recordatus quoniam mel de die in diem vendebatur pluris solito seu carius, et dixit in corde suo: Quando fuerit vas plenum, vendam ipsum uno talento auri, de quo mihi emam decem oves, et successu temporis hae oves facient filios et filias, et erunt viginti; postea vero ipsis multiplicatis cum filiis et filiabus in quattuor annis erunt quattuor centum; tunc de quibuslibet quattuor ovibus emam vaccam et bovem et terram; et vaccae multiplicabuntur in filiis, quorum masculos accipiam mihi in culturam terrae, praeter id quod percipiam de eis de lacte et lana; donec non consummatis aliis quinque annis, multiplicabuntur in tantum, quod habeo mihi magnas substantias et divitias, et ero a cunctis reputatus dives et honestus; et aedificabo mihi tunc grandia et excellentia aedificia prae omnibus meis vicinis et consanguineis, ita quod omnes de meis divitiis loquentur: nonne erit mihi illud iocundum? cum omnes homines mihi reverentiam in omnibus locis exhibeant. Accipiam postea uxorem bonam de nobilibus terrae; cunque eam cognovero, concipiet et pariet mihi filium nobilem et delectabilem cum bona fortuna et Dei beneplacito, qui crescet in scientia et virtute, et relinquam mihi per ipsum bonam memoriam post mei obitum; et castigabo ipsum dietim, si meae recalcitraverit doctrinae ac mihi in omnibus erit inobediens; et si non, percutiam eum isto baculo. Et erecto baculo ad percutiendum, percussit vas mellis et fregit ipsum, et defluxit mel super caput eius.

Hanc protuli parabolam, ut de his quae nescis non loquaris. Dicitur enim: Non exulteris de die crastino, quia nescis quid acciderit hodie. Et audiens haec heremita siluit, et correctus est. Adveniente autem tempore partus antedictae mulieris, peperit filium pulcrum et delectabilem, super quo ambo gavisi sunt. Et consummatis diebus purgationis mulieris, dixit suo marito: Sede hic cum puero, ut vadam ad balneum et mundabo me. Et patre remanente cum puero, ecce venit nuncius regis et vocavit eum ad regem. Habebat autem in domo canem, qui cum vidisset serpentem de foramine exeuntem et ad puerum accedentem, ut ipsum offenderet, rapuit ipsum, et eum in frusta detruncavit; et remansit os canis sanguine pollutum. Et factum est cum rediret heremita de domo regis, aperto ostio, exivit ad eum canis; et videns heremita os canis esse sanguine pollutum, aestimavit puerum offendisse, et percutiens ipsum fortiter interfecit illum, nec meditatus est in suo facto. Postea vero intravit domum, et invento puero vivo et serpente mortuo ante ipsum, scivit quoniam canis serpentem interfecerat, et poenituit eum valde, et doluit multum dicens: Utinam natus non esset puer iste, et non interfecissem canem meum, nec pro tanto bono tantum retribuissem malum ei! Talia enim sunt opera illius, qui ingratus est de receptis beneficiis. Et rediens mulier ad domum suam vidit canem et serpentem interfectos, et interrogavit maritum super hoc. Cui exposuit negocium; et ait ad eum mulier: Talis est fructus cuiuslibet agentis opera sua cum festinantia nec praevidens res antequam pertractet eas: quicunque enim similime facit, poenitebit et contristabit, et non non proficiet ei quicquam, neque cedet de suo corde tristicia. Post hoc dixit Sendebar regi: Viri intelligentiae et prudentiae, praevidentes diligenter in suis processibus, perveniunt ad id ad quod viri concupiscibiles et furiosi pervenire non possunt. Et propter hoc decet virum prudentem considerare huiusmodi et se ab illis praeservare, ut sua opera fiant cum diligentia et probitate, ut per haec ad suum intentum perveniat.

Capitulum VIII

RETIBUS CAPTUS MURILEGUS ET MUS

Dicitur quod erat quaedam magna arbor circa littus maris in quadam maxima planicie, erat autem in radice istius caverna cuiusdam murilegi, cuius nomen erat Penden. Et cum saepe venirent ibi venatores ad venandum, quadam vero die venientibus illis et expositis ibi rethibus, incidit in illa iste murilegus; quod videns quidam mus nomine Rem, exiens more solito ad quaerendam sibi escam, vidit murilegum captum rethibus et gavisus est, nesciens suum finem et quid sibi accidere posset. Et respiciens post se vidit canem insidiantem sibi, et elevans oculos in altum vidit in ramo arboris avem volentem ipsum rapere. Tunc aestimavit mus, quoniam si retrocederet et caperetur a cane, et si ultra iret raperetur ab ave; et videns quoniam curcumdederunt ipsum undique pericula, cogitavit in se dicens: Multae tribulationes congregatae sunt adversum me, nec est qui me ab eis eruat nisi argumenta et meus intellectus. Nunc autem nequaquam debet cor meum stupescere ab his nec turbari: non enim debet a viro sapiente eius intellectus et prudentia recedere; intellectus enim sapientum ipse est qui eos salvos reddit in hora tribulationis, nec debent stupescere in his quae facere debent. Et consideravit mus dicens: Non est mihi melius consilium quam adhaerere huic murilego et eius pacem requirere; nam video sibi similes venisse tribulationes, quae mihi advenerunt, a quibus nullus valet ipsum liberare. Et forsitan audiens murilegus verba mea bona fidelia et recta, quae sibi ostendam, credet in me et pacem meam requiret pro sui bono et liberatione, et cum hoc forte similiter et ego ab hoc periculo evadum. Et accedens ad eum dixit ei: Quomodo habes? Cui respondit: Tu vides me esse in hac tribulatione. Et ait mus ad eum: Non ego mentior et dolose tibi loquor, sed pure et vere, quia diu desideravi hanc videre diem, ut in malum incideres: veruntamen mihi etiam supervenit tribulatio, quae abstulit hanc laeticiam quam habebam adversus te. Et nemo potens est te iuvare in hac tribulatione nisi ego: nunc autem audi quae tibi dico, quia non est mendacium. Canis et avis inimicantur mibi et tibi, ego autem sum parvus et vilis: si revertar, canis capit me; et si recedam, rapiet me avis; et si accedam ad te, interficies me. Et si non interfeceris me, liberabo te ab hoc periculo rodens rethia, quibus tu iaces captus. Nunc autem confide in meis verbis; quicunque enim non confidit in aliis, non alii confidunt in eo, nec est sapiens. Recipe ergo a me societatem et da mihi fidem tuam, ut possim in te confidere, et tu in me, ut non affligas me; et sicut quaero vitam tuam ut vivam, sic et tu debes quaerere vitam meam ut vivas. Et quemadmodum nemo liberatur a mari nisi per naves, nec naves nisi per homines eas regentes, sic nostra societate liberari poterimus de hac tribulatione. Et audiens murilegus verba muris novit quoniam fidelis esset sibi, et gavisus est; et confidens in ipso ait muri: Iustus es et vero locutus es. Nunc autem respice et fac illud per quod erit pax inter me et te, quoniam ego observabo tibi hanc misericordiam quam feceris mihi. Dixit mus: Da mihi fidem tuam et accedam ad te et stabo tecum, quia canis et avis quando videbunt hoc, amovebunt spem eorum, et tunc ego videns recessisse nec timebo eos, detruncabo rodendoque rethia et funes, cum in pace securus fuero, et solvam te. Et murilegus dedit muri fidem suam, et accessit mus ad eum; et videntes hoc canis et avis, quoniam mus adhaesisset murilego, recesserunt. Et accedens mus rodit funes suaviter, donec evasit murilegus; et dum roderet negligenter, ait ad eum murilegus: Amice cur tam tepide agis in mei liberationem? Scire debes, quoniam sicut tuam festinavi liberationem, sic debes et tu meam festinare; quia si forsitan hoc facis, quod recordaris nunc odii quod inter nos est, non decet viris qualis tu es hoc facere, nec amplius in tuo corde residere debet hoc odium adversum me. Iusti enim viri et misericordes non reservant sibi invicem odium, quamvis eis offendatur, unico tamen beneficio remittunt offensam et adhibent eis societatem et dilectionem; quoniam qui ingratus est de accepto beneficio, meretur malum; et si malam facere proponerit, erit eius finis ad malum et tribulationem. Et ait mus: Duo sunt socii; primus quidem est qui fidelis est in suo amore; secundo vero cuius amor est cum dolo et fraude, ore suo loquitur pacem proximo suo, corde vero insidiatur ei. Et erit necesse penitus alicui adhaerere illi, ut quilibet eorum nitatur ad illud pro bono sibi; fidelis vero socius debet exponere animam suam tribulationibus sui proximi in omnibus quae facere tenetur ei. Decet tamen virum sapientem praeservare animam suam; quicunque enim quaerens pacem sui inimici et confidens in ipso, nec tamen cavens sibi, erit quemadmodum si quis proprium sequens appetitum ossa comedat, quae minime calor stomachi decoquere et digerire poterit, quapropter sibi mala causant. Nec ullus debet respicere hominem non proficientem sibi; decet enim nunc me respicere bonum quod mihi fecisti; et sicut iam perfecisti meum beneplacitum, ita debeo adimplere tuum beneplacitum iuxta meum commodum; et praeservabo me a te, nec mihi malum adveniet quod me coegit quaerere pacem tuam, et erit tunc mihi tua societas causa ruinae meae. Omnia enim fieri debent suo loco et tempore; nam quod non fit suo tempore et loco, non habet radicem nec producit fructum. Nunc autem rodam funes tuos caute; relinquam tamen de illis unam qua tenearis, ut me offendere non possis; detruncabo tamen tibi illam, quando non poteris mihi nocere, cum tu a laqueo evaseris. Et factum est, cum venisset venator ad illum locum, videns illum murilegus a longe timuit valde; et ait ad eum mus: Nunc vero venit hora ut debeo rodere rethe et tuum laqueum. Et factum est antequam accederet venator ad rethia, detruncavit mus ultimum funem, et liberatus est murilegus; et ascendit in arborem, et mus in cavernam suam ingressus est; et accipiens venator rethia sua abiit confusus in viam suam. Postea autem exiens mus de caverna sua vidit murilegum, qui ait ei: Amice, nunquid accedis ad me? Ex quo totum bonuum mihi contulisti, decet ut comedas fructus operationum tuarum: accede ergo ad me et ne timeas; tu enim eruisti animam meam a morte. Debes itaque a me et a gente mea tuas percipere operationes, quas in me operatus es, et omnia quae habeo, tua sunt. Et iuravit ei murilegus, ut credere deberet in suis verbis et in ipso confidere. Et respondens mus ait ad eum: Quicunque nescit cum suo inimico conversari sicut debet cum amico, praecipue quando talis prius fuit inimicus, cuius ex necessitate tamen indiget, ita quod suis caris debet humiliare suam animam sub pedibus eorum, sicut qui stat versus elephantem dormiens. Appellaverunt autem sapientes nomen amici et post suam considerare naturam, ille vivit amicus propter bonum quod speratur ab ipso, et inimici inimicus propter malum quod dubitatur de ipso: non est autem in mundo inimicus, in cuius inimicicia non sit mea dubitatio illa. Utitur autem homo consilio proprio bono; et decet unumquemque cavere a suo inimico; et decet virum sapientem quandoque credere suo inimico propter bonum quod sperat ab eo, et relinquere amicum et eius societatem propter malum quod timet ab inde advenire. Sic enim et munera faciunt. Videmus enim filium sequentem matrem, dum lactat eum; postquam vero lactare desinit, relinquere ipsum. Sic et vir prudens debet sibi quaerere utilitatem ab amicis et adversariis; nam quandoque redundat sibi bonum in inimicicia quae est inter ipsum et suum adversarium, aut ex amici amicicia. Non debet vir prudens relinquere amiciciam veteris amici quando eum non iuvat nec ex ea percipit utilitatem; sed debet apud se amicus reputari et confidere debet in socio suo et timere inimicum. Quicunque enim fuit inimicus et postea factus amicus propter aliquod bonum quod sperat, cessante illo bono, et eius cessat amicicia et rediit in pristinum statum inimicitiae; sicut aqua calefacta per ignem, quae remota ab igne redditur frigida ut fuit. Tu autem es mihi maior inimicus omni creatura de mundo; sed propter bonum et lucrum, quod quilibet nostrum recipit ex altero accidit nobis nunc, ut facti essemus socii; nunc autem expiravit timor de quo timebamus et rediit odium quod fuit inter nos. Et bene scio quod tuum odium erga me est sicut de diebus antiquis; et cum sim cibus, tu vero comestor, et ego debilis, tu vero fortis, quomodo poterit inter nos esse societas, ut velim a te devorari? Et propter hoc non credam te in aeternum. Quicunque credit inimico suo, ultimo incidet in manum eius. Dixerunt autem sapientes: Unusquisque vir prudens tunc debet adhaerere suo inimico, quando alter indiget altero, et humiliare debet se ante ipsum, et tradere animam suam in manum ipsius; et fugere ipsum quando decet, nec confidat in ipso, sed aestimet ipsum sicut fuerat in principio. Universa enim pericula quae occurrunt hominibus, non sunt nisi ex sua confidentia quam habent ad invicem: omnes quidem in viro intelligenti confidunt; ipse autem non in omni homine confidit, sed pro se quaerit argumenta. Nunc vero multum remota est amicicia quae fuit inter me et te et venatorem. Et licet ego distem a tua societate, diligo tamen te propter bonum quod mihi fecisti, magis quam prius; a te quoque decet idem erga me velle. Et ingrediente mure ad foramen suum, abiit murilegus in viam suam.

Capitulum IX (no framed stories, no animal frame)

Capitulum X

LENTES ET SIMIA

Fertur fuisse quidam; cum ferret quoddam vas plenum lenticulis de uno loco in alium, et esset in via inter arbores excelsas, dimisso vase in terra, coepit ibi dormire. Cum autem vidisset symea quaedam, quae erat in arbore, vas lentium, descendit de arbore et cepit plenum suum pugillum de lenticulis illis. Et cum ascendit ad arborem, cecidit unum granuum de illis in terra, et nolens illud amittere descendit de arbore ad quaerendum illud. Qui cum teneret se suis manibus per ramos arboris, aperta est manus eius, et omnes lentes eius cecideruut. Sic propter unam lenticulam dimisit et perdidit totum quod abstulit.

Capitulum XI

LEAENA ET LUPUS

Dicitur, quod cum quaedam leaena peperisset duos catulos et eos in suo habitaculo dimisisset, donec quaereret aliquod venationis pro esca, transivit inde quidam venator, et cum vidisset illos, interfecit eos et excoriavit pelles eorum et abiit in viam suam. Cum rediret leaena ad suum habitaculum et suos catulus mortuos invenit et excoriatos, factum est hoc ei valde molestum, et contristabatur et flebat amare, iactans se super lumbos et faciem eius in terra prae sui cordis amaricatione. Et cum sentiret quidam lupus vicinus eius strepitum clamoris et lamentationem cordis ipsius, ivit ad eam quaerens ab ea, quare hoc faceret. Cui leaena suum casum exposuit. Ait ei lupus: Nequaquam debes ob hoc flere et contristari nec te in huiusmodi strepitu suspiratuum fatigare, sed vindicare debes te ipsam iusto iudicio et considerare quia non intulerit venator tibi hanc tribulationem, nisi propter tribulationem quam et tu simili modo et aliis intulisti. Habe igitur patientiam operis venatoris, ut alii tui operis patientiam habuerunt; nam scriptum est: Mensura qua quis mensus fuerit, eadem remecietur ei; et sic vobis contigit nunc. Dixit ad eum leaena: Expone mihi hoc quod intendis. Cui lupus dixit: Quot sunt anni vitae tuae? Et respondens leaena dixit: Circa centum annos habeo. Cui dixit lupus: De quo sustentata est vita tua ex tunc usque nunc? At illa: Vivebam de carnibus bestiarum et ferarum terrae. Cui dixit lupus: Scisne huiusmodi animalia quae devorabas, patres et matres habuisse? At illa, Scio, inquit. Et ait lupus: Scire debes quoniam sic illi tristati et amaricati sunt ex amissione suorum filiorum sicuti et tu de amissione tuorum. Et scire debes quod non invasit te haec tribulatio a venatione, nisi propter tui cordis pravitatem, et quia non curasti meditari tua opera noc ultima considerare, nec cogitasti illa super tuum verticem redundare. Et audiens leaena a lupo, scivit verum esse, et recognovit in se non advenisse hanc tribulationem, nisi propter adversitates quas ipsa intulit aliis animalibus, et quia inique egit et iniuste, cepit inde Deus suam ultionem super hoc. Et abstinens se offendere animalia rediit ad usum fructuum et victualium terrae. Et videns lupus processus leaenae, quia non nutriebat se nisi de fructibus terrae, dixit ei: Aestimabam quippe penuriam fructuum et victualium terrae esse ex temporis peste et anni sterilitate venisse, donec vidi te illis fruentem. Tu quoque comedis carnes, et relicto illo cibo quem tibi Deus constituit, rediisti ad fruendum cibo alterius, ad rapiendum escam alienam; et ideo facta est penuria fructuum causa tui. Vae igitur animalibus de fructu terrae viventibus! Propter te visitavit ea Dominus inducens te super illis escam illorum rapientem. Cunque audiret haec leaena, subtraxit manum suam a victualibus et fructibus terrae, et restrinxit se solo feno terrae sustentari. Post haec vero dixit philosophus regi: Adduxi hanc parabolam, quia quandoque malignus desinit malignari hominibus propter adversitatem sibi ab aliis adventam, ut leaena fecit. Et propter hoc debent homines huius mundi hanc causam considerare; nam scriptum est: Quod tibi fieri non vis, aliis ne feceris; et cum hoc adimplebis iusticiam et iudicium et placitum hominum facies.

Capitulum XII

PEREGRINUS ET HEREMITA

Dicitur quod erat in quadam terra heremita. Quadam vero die cum apud eum esset quidam peregrinus hospitatus, apposuit heremita ei de bonis dactilis, de quibus ambo comederunt. Dixit peregrinus: Quam dulcis est hic fructus! Utinam in terra nostra essent de huiusmodi arboribus et fructibus! quamvis habeamus in ea alios bonos fructus, et quicunque haberet ficus et uvas et alios fructus, esset de illis contentus. Ait ad eum heremita: Non est vir prudens, qui quaerit quod non invenit et cuius animus cupit quod habere non potest; redundat enim sibi in dolorem et suspirium et dissipat cor suum. Tu quoque vir prudens et intelligens es; debet tibi sufficere quod datum est tibi, abhorrere quod nequis invenire. Et cum heremita lingua hebraica loqueretur, placuit peregrino loquela illius, et petiit ab heremita doceri ipsam illam linguam; et permanens cum heremita pluribus diebus nitebatur addiscere linguam istam, et asuefacere loqui in illo sermone. Et ait ad eum heremita: Dignum est tibi in eo quod relicta propria lingua tuae terrae vis loqui lingua aliena, accidere quod accidit corvo. Dixit peregrinus: Quomodo fuit? Inquit heremita:

GRESSUS CORVI

Dicitur quod corvus habeat transitum superbum et erectum; qui cum videret columbam ambulantem mansuete, placuit ei modus suae ambulationis; et displicuit ei modus suus proprius, qui tamen pulcer erat; et nisus est addiscere modum columbae, et affligebat personam suam, ut ambularet ad modum columbae; et non potuit. Voluit iterum redire ad suum primum modum, et hoc non potuit; remansit confusus. Adduxi tibi hanc parabolam, quoniam dignum est te oblivisci propriae linguae, cum ipsam relinquis et quaeris scire aliam. Et dicitur quod stultus est quicunque quaerit scientiam, de qua non est dignus, et qua praedecessores sui usi non fuerunt.

Capitulum XIII

VULPES PIA ET LEO

(VERY LONG STORY)

Capitulum XIV

AURIFEX ET HEREMITA

Fertur, quod cum ambularet quidam heremita per viam vidit foveam, quam foderant venatores ad capiendum animalia, ut sua coria decoriarent. Et inspiciens ad fundum foveae, vidit ibi hominem qui erat aurifaber, et cum eo erant symeus, serpens, et vipera, nec illum hominem offenderant. Et videns haec heremita cogitavit dicens: Advenit tunc tempus, quo magnam misericordiam exhibeas, eruens hunc hominem de dentibus adversariorum suorum. Et accipiens funem iniecit eam in foveam; quam symeus apprehendens sua levitate ascendit per eam: et iniiciens funem secundario, ascendit vipera; et iniiciens tercio, ascendit serpens: qui omnes recognoscentes, gratiam eius regraciati sunt illi, et dicunt ei: Nequaquam velis ducere hunc hominem inde, quia non est in terra aliquod negans beneficium sibi collatum sicut homo, et praecipue sicut hic homo. Et dixit ei symeus: Scias meum habitaculum esse in tali loco. Et dixit ei vipera: Et ego in lacu, qui prope est illic, moror. Ait serpens: Et ego in flumine ibi prope moror; quod si habueris inde transitum, remunerabimus tibi super bono quod nobis contulisti. Et abiit unusquisque in viam suam. Postea vero iniecit funem, ut educeret aurificem, non curans de eo quod dixerunt ei illa animalia; et eduxit eum de fovea; et cum ipsum eduxisset, regraciatus est ei, et ait illi: Tu maximam gratiam mihi contulisti, pro qua teneor tibi remunerare; quod si placeret Deo te transire per terram, quam tibi haec animalia indicarunt, cum ibidem sit meum habitaculum, remunerabo te de gratia quam fecisti mihi. Et abiit unusquisque in viam suam. In processu vero temporum accidit heremitae transire per illam terram, et occurrit ei symeus, et videns salutavit eum, et ait ad eum: Nihil nunc habeo apud me, sed praestolare paulisper. Qui abiens rediit ad eum cum multis fructibus et delectabilibus et sibi donavit; et sumptis de illis quot voluit, discessit inde. Et occurrit ei vipera, quae et videns salutavit eum, et ait: Magna fuit gratia quam recepi a te; sed rogo ne discedas, donec redibo ad te. Et ivit vipera ad domum regis, et interfecit filiam suam, et acceptis corona et iocalibus eius, tulit et donavit heremitae; et nihil de morte filiae regis manifestavit. Et cogitavit heremita in corde suo dicens: Iam haec animalia de beneficio, quod eis egi, mihi remuneraveruut; aestimo quod si ad aurificem pervenero, melius ipse remunerabit, et saltem mihi de huiusmodi iocalibus consulet. Postea vero heremita accessit ad domum aurificis; et videns eum aurifer duxit eum ad suam domum et honorem ei contulit. Cunque videret aurifex coronam auream, cognovit eam quod fuit filiae regis: annunciavit ei, quoniam invenerat coronam filiae suae in manu cuiusdam qui erat in domo sua; et ipsum retinuit, donec mandaret rex super hoc. Et audiens hoc rex misit pro eo; qui cum veniret et ostenderet coronam regi, cognovit rex illam, et mandavit rex ipsum flagellari et duci per civitatem, deinde suspendi. Et factum est ita. Et cum ducerent per civitatem, ibat plorans amare clamans et dicens: Si consilio ferarum attendissem, de quo mihi consuluerunt, non utique hoc malum mihi evenisset. Et audiens serpens vocem eius, exivit ad eum de caverna, et videns quod acciderat ei, doluit et obstupuit et meditatus est argumenta pro sui liberatione; et cito serpens ad domum regis ivit et momordit filium eius. Misitque rex pro astrologis et magis, ut sibi facerent incantationes et portarent ad ipsum de tyriaca; et nihil ei profuit. Et in astris contemplati sunt arte sua, donec puer incepit loqui; privatus enim erat sermone; et ait filius regis: Scitote me sanari non posse, donec veniens heremita, qui sine culpa est ad mortem condamnatus, et ducat manum suam per carnem meam. Et audiens hoc rex mandavit duci heremitam ad se, qui a rege interrogatus exposuit ei omnia quae fecerat feris et aurifici, et verbum quo ferae ipsum promoverant homini non benefacere, et quare venerat ad illam civitatem. Et elevatis oculis ad coelum, oravit heremita ad Deum dicens: Domine Deus, ego sum innocens de hoc negocio; sana, obsecro, filium regis. Et puer sanatus est, et recessit dolor eius. Et videns hoc rex honoravit heremitam dans ei munera et mittens ipsum in pace; et mandavit suspendi aurificem. Et hoc est de eo, qui benefacit ingratis.

Capitulum XV

REGIS FILIUS ET SOCII EIUS

Dicitur quod quattuor homines pariter in itinere associati fuerunt; quorum unus erat filius regis, secundus filius mercatoris, tercius filius generosi et erat speciosus valde, quartus vero erat viator et cursor; qui omnes simul in itinere convenerunt. Erant autem pauperes nihil habentes nisi vestimenta; et cum ambularent per viam, dixit filius regis: A divina voluntate omnia praedestinata sunt. Dixit filius negociatoris: Intellectus melior est omni re. Dixit nobilis et speciosus: Pulchritudo est melior aliis rebus. Dixit viator: Sollicitudo et promptitudo in ipsis negociis melior est omni re. Et cum accederent prope quandam civitatem, sederunt in uno loco et dixerunt viatori: Vade tu, qui sollicitus es in tuis negociis, et procura nobis hodierum cibum. Qui ait: Libenter. Et ingressus civitatem, et investigavit diligenter qualem laborem deberet exercere, quo haberet salarium quod sufficeret ad diem pro victu quattuor hominum. Cui responsum est, nihil melius esse quam apportare ligna. Et accedens ad silvam fecit ibi sarcinam magnam necessaria pro se et sociis suis, scribens in portam civitatis, quoniam VIR PROBVS ET SOLLICITVS IN ARTE SVA LVCRATVS EST VNA DIE DENARIVM ARGENTEVM; et rediit ad socios suos, qui cibo et potu refecti sunt illa die. Altera vero die dixerunt filio nobilis: Vade, et tua pulcritudine procura nobis hodie necessaria. Et cogitans in corde suo dicens: En ego nescio exercere artem, nec est conveniens me vacuum ad socios meos redire. Et posuit se ad quandam arborem tristis et dolens, et voluit separari a sociis. Et cum transiret quaedam matrona iuxta eum, et suam videns pulcritudinem, capta est in amore eius; quae veniens ad domum suam misit pro eo. Quo veniente ad eam, fecit convivium et stetit cum ea tota die. In sero autem domina dans ei quingentos denarios argenteos licentiavit eum; et rediit ad socios suos, fovens ipsos per totam diem. Tercia vero die dixerunt filio mercatoris. Vade, et tuo intellectu procura nobis hodie victum. Qui ingrediens civitatem, venit ad portum maris, ubi conventicula mercatorum erat et multarum navium. Et vidit ibidem negociatores loquentes cum patrono et dicentes, an vellet pro tanta dare pecunia; quod renuit patronus. Tunc dixerunt inter se mercatores: Differamus in crastinum, quia nemo est qui ab eo emat. Quod audiens filius mercatoris, et illis abeuntibus, accessit ad patronum, qui patrem eius bene noverat; et conveniebat cum eo pro mercantia, quam emit pro quinque milibus florenis. Altera vero die veniebant mercatores: videntes se esse praeventos, emerunt a iuvene pro decem milibus aureis. Et sic recessit iste iuvenis et venit ad socios suos; scripsitque: CVM CIRCVMSPECTA PRVDENTIA LVCRATVS EST VNVS VNA DIE QVINQVE MILIA FLORENORVM ET DE HOC SE ET SOCIOS SVOS EDVCAVIT. Quarta vero die dixerunt filio regis: Vade et tu, procura nobis hodie necessaria, qui de praedestinatione divina locutus es et tu in eam confidis. Qui cum iret, et sedebat tristis et dolens iuxta portam civitatis. Et factum est a Deo, ut mortuus esset rex illius provinciae in illa die, non relictis filiis vel aliquo consanguineo. Et cum exiret universus populus ad sepeliendum corpus regis, transierunt iuxta istum iuvenem qui sedebat ibi, non surgens de loco nec compatiens morti regis; de quo mirabatur populus, et cum ab eo interrogassent causam, quare ille obticuit et non respondit quicquam; propter quod expulsus est de illo loco. Et cum redirent de sepultura regis, vidit ipsum ille qui eum expulsit, et dixit ei: Nonne tibi praecepi, ut non amplius hic sederes? Et accepit eum et inclusit eum in carcere. Congregato vero universo populo, ut sibi regem constituerent, surrexit hic qui filium regis in carcere detinebat, et ipsis totum processum declaravit; et miserunt pro eo, et ipsi interrogaverunt ab eo, quis et unde esset, et quare ad terram venisset. Qui dixit: Scitote, quoniam sum filius talis regis magnifici, quo mortuo, frater mihi regnum usurpans motus est me perdere et expellere de regno, et timens fugi et veni ad terram vestram. Et audientes hoc quidam qui cognoverunt patrem suum, elevaverunt vocem suam dicentes: Vivat rex! Vivat rex! Quod placuit omnibus, et ipsum in regem constituerunt, et duxerunt ipsum per civitatem, ut moris erat. Et cum pervenissent ad portam civitatis, vidit ea quae scripserant socii: mandavit scribi, quod PRVDENTIA PVLCRITVDO INTELLECTVS ET QVICQUID BONI HOMINI ADVENIT, A DEO PRAEDESTINATVM EST. Et factum est cum veniret ad domum, misit pro sociis suis enarrans ipsis quid sibi acciderat a divina praedestinatione, glorificans et laudans Deum de sua gratia.

Capitulum XVI

AVIS ET VULPES

Dicitur quod erat in quodam loco iuxta mare, in quo flumina conveniebat, et erat locus ille procul a venatoribus et hominum circuito: aves vero degentes circa mare procul erant inde nec ibi pro aliquo accedebant. In processu vero temporum accessit ad hunc locum avis, quae hebraice dicitur Holgos; et considerans bonitatem huius loci et quomodo solus esset a conversatione hominum et animalium, deliberavit in sua mente reducere ibidem suam familiam dicens: Affluenter vivam ego cum familia mea de venatione huius loci, et erit mihi in haereditatem et filiis meis. Erat autem eius uxor recumbens in nido super ova, quae prope erant partui; habebat autem haec quandam aliam avem sibi unicam et solatiosam, quae dicebatur Mosan. Erat autem avis illa valde dilecta, quam multum adamabat, nec cibus nec potus nec ulla delectatio sapiebat ei absque illa ave. Cum audisset haec uxor avis, quod eius maritus intendebat facere id factum, fuit ei valde molestum et voluit annunciare illi Mosan secretum mariti sui; et quaerens argumenta quomodo posset de licentia sui mariti eius ire ad illam avem suam amicam, et secum de hoc tractare negocio, dixit marito suo: Iam pervenit tempus quo debent nostri pulli oriri, et mihi quidem indicata est quaedem medicina utilis pullis nostris, qua valebunt valde plumare et crescere et ab accidentibus et infortuniis illaesi permanere; et volo quaerere illud et portare nobiscum in locum, in quo esse intendimus. Et ait ad eam maritus: Quid est illud? Dixit uxor: Est piscis quidam existens in insula in tali loco, quem nullus scit praeter me et ille qui me docuit. Volo igitur, ut tu recumbas loco mei super ova, donec ibo; et capiens unum aut duos de illis piscibus, redibo ad te, deinde feramus illos ad locum, ubi intendimus habitare. Et respondens maritus dixit ei: Non decet discretum virum cogitare de singulis quae medici asserunt; plerumque enim imponunt procurare quae non recipiuntur nec sunt possibilia, sed inducitur quis pro illis in pericula et angustias, donec praecipitabitur. Etiam quidem audivi de loco isto, ad quem ire intendimus, quia locus est periculorum: et dicitur in libris medicinae, quod ex sepo leonis et veneno serpentum ardentium fiunt certae et optimae medicinae; nec pro tanto debet vir prudens moveri ad investigandum huiusmodi ad loca periculosa, quaerens leones per loca deserta et valles, et serpentes in cavernis eorum. Et propter hoc desine ab hoc quod facere intendis, et tecum defer hunc nidum cum ovis ad locum quem tibi dixi, quoniam ibi est affluentia piscium, et est locus quem nullus novit nisi nos. Et scire debes, quod quicunque credit medicis, ut quaerat medicinalia per loca periculosa et se mori exponit, accidit ei quod accidit cuidam symeo. Dixit ei uxor: Quomodo fuit?

DRACO ET SIMIUS

Fertur, quod in quodam bono loco et fertili, ubi multae arbores erant et fructus et aqua, fuit quidam symeus et ibi longo tempore habitaverat. In processu vero temporis orta est huic scabies, quae ipsum molestavit valde, ut non posset procurare suam escam. Et cum prope eum transiret alius symeus, videns eum dixit ei: Quare video te externuatum corpore et in tanta debilitate constitutum? Cui respondens haec dixit: Nescio causam huius infirmitatis, nisi quia sic divinae placuit voluntati, quam nullus valet effugere. Dixit ei alter symeus: Ego, inquam, scivi quendam symeum, cui haec eadem accidit aegritudo, nec curari potuit, donec habito capite colubri nigri, et ipso ab illo symeo comesto sanatus est. Symeus ait: Unde possem illud habere, cum non possum venari victum meum et mea virtus declinavit, ita ut non possum invenire escam meam? sed aliae ferae et animalia mihi conferunt dietim quid cibi; alias morerer mea infirmitate depressus. Dixit ei alter: Vidi in quodam loco iuxta cavernam cuiusdam nigri draconis multos viros, et aestimo eos interfecisse draconem: nunc ibo ad illum locum, et si ipsum invenero mortuum, auferam suum caput et apportabo tibi illud. Ait symeus infirmus: Si mihi poteris hoc facere, erit mihi maximum beneficium, ut per te vivat anima mea, et a Deo super hoc magnam habebis mercedem. Et ivit symeus donec pervenit ad foramen cavernae draconis; et cum videret vestigia gressus hominum, aestimavit draconem esse interfectum ab aliquo homine. Et accedens usque ad eius cavernam, invenit draconem vivum; quem draco rapuit et devoravit.

Porro adduxi tibi hanc parabolam, quia non decet virum sapientem exponere se periculis et terribilibus negociis, etiam si sibi illud multum expediat. Et respondens uxor ait: Intellexi verba tua; sed omnino expedit quod vadam illuc, quoniam nihil est ibi quod timendum sit, et erit hoc salus et fiducia bona pullis nostris, ut ab infortuniis et malis accidentibus fiant exempti. Et ait ad eam maritus: Ex quo casu deliberasti consilium omnino illuc ire, cave ne hoc nostrum secretum alicui reveles; dicunt enim sapientes, quod cuiuscunque boni intellectus est laudabilis, sed caput intellectus est secreti sepultio. Post hoc vero exurgens haec ivit ad locum, ubi erat avis illa amica sua; et retulit ei secretum mariti sui, et quomodo ad illum locum transferre se intendebant, in quo erat aquarum piscium et herbarum affluentia, et quod non esset ibi strepitus animalium nec timor hominum; et dixit ei: Si poteris ingeminare, ut venires illuc cum beneplacito mei mariti, facias; licet enim bonorum multorum ibi sit abundantia, sine te tamen sunt mihi nulla: bonum enim quod confert nobis Deus, vobiscum comunicabimus. Volens itaque avis illa esse in societate illius mulieris ait ad eam: Astringar ibi esse cum voluntate tui mariti. Nunquid habet ipse auctoritatem [tui] singularem in loco illo magis quam ego vel quicunque alius? Nonne locus iste licitus est omnibus? Et ecce ego vadam illuc, et probabo ibi nidum meum, quia utilis locus est, ut dixisti. Et si veniens maritus tuus voluerit me inde expellere, resistam ei, cum non sit ei locus proprius, nec illum possidebit a suis parentibus, nec in ipso habeat maioris iuris quam ego. Dixit ei mulier: Et iam ego scio, quia verum dicis; veruntamen elegi te ad locum illum, ut semper inter nos maneat pax et dilectio; et si venires absque beneplacito mariti mei, oriretur scandalum inter nos, cum promisi viro meo nemini illud dicere. Ait avis: Vere dicis, amice, et in vobis confido bene; sed indica mihi qualem modum accipiam, ut sit hoc cum consensu mariti tui. Ait ed eam mulier: Consulo tibi, vade ad eum quasi ignorans negocium hoc, et dic ei: Scito, carissime, quod contigit mihi nuper ire per quendam locum, quem exploravi esse bonum et utilem, et nullus est ibi habitans; et propono ibi meum habitaculum: visne mecum illic transferri, cum ibi sint multa piscamina? Et scio bene, quod ipse tunc dicet tibi, quoniam ipse providerit locum illum priusquam tu; et cum dixerit hoc, tunc dic ei: Ergo dignius est te esse ibi quam me; sed rogo ut tibi placeat me ibi esse tecum, quia nunquam aliquod importunum a me percipies, sed utilis ero tibi socius et amicus. Fecit itaque avis illa, et ivit ad maritum huius; mulier vero ivit ad quendam locum et cepit duos pisces de quibus tibi dixi; et invenit avem illam cum marito suo. Quae cum revelasset et de loco dixisset, placuit marito, ut cum eo habitaret; et interrogavit maritus mulierem, an ei placeret. Respondit mulier, volens se simulare, quasi non vellet ut avis illa cum eis habitaret, ut non perciperet maritus eius, quod revelasset illi secretum; et ait: Nos solae elegimus nobis locum illum, quia non est ibi strepitus avium atque animalium; et si permiseritis hanc avem ibi esse, timeo ne alia turba avium veniat cum ea, et sic nobis locum exinde expediat dimittere. Dixit maritus: Verum dicitis; tamen confide in hac ave et dilige ipsam, quia spero nos ab ea in futuro accipere auxilium et vigorem contra adversarios nostros, ne supervenientes nobis alienae vexent et molestent nos iniuriasque multas inferendo nostris pullis. Quapropter nobis bonum est ac perutile habere nobiscum sive in nostra societate admittere hanc avem, et forsan nobis praestabit auxilium tempore necessitatis, et non debemus confidere in nostra potentia; nam licet quod ceteris avibus potentiores sumus, tamen saepe debilior cum ceterorum adiutorio fortiorem superat, ut patet de lupo quodam, quem superaverunt murilegi et ipsum necaverunt, quia eis adversabatur. Dixit mulier: Quomodo fuit? Inquit maritus eius:

CATTI ET LUPUS

Dicitur quod pristinis temporibus fuit magna congregatio luporum, et haec erat circa littus maris in quodam deserto et inepto loco hominibus, inter quos lupos erat unus magis annosus quam alii et exinde magis praesumptuosus in omnibus rebus quam socii sui, et prae aliis voluit honorari et vereri. Quadam vero die contigit, ut famam sibi acquireret inter socios, ivit venatum ad capiendum quid delicati in quodam monte, ubi erat multitudo ferarum et animalium. Erat autem mons ille reclusus undique, ut non possent inde animalia egressum habere. Et cum manerent illae ferae pacificae et quietae in monte illo, in quo erat etiam magna turba cattorum inter aliqua animalia degentes, qui regem habebant; supervenit illis iste lupus, et cum ibi videret multitudinem ferarum et animalium pro sui venatione, et quia nullum inde haberent egressum et fugam, traxit ibi moram pluribus diebus. Capiebat autem singulis diebus de illis animalibus, quando volebat, et devorabat. Et factum est hoc valde molestum cattis, qui omnes ad suum regem congregati inierunt consilium, ut valerent se a lupo reddere tranquillos. Erant autem tres catti ingeniosi et sensati, quibus vocatis a suo rege, egit cum eis consilium. Et interrogans rex primum dixit ei: Quod est tuum consilium super processu huius lupi, qui tanta iam nobis molesta egit, et dissipavit et laesit plures de populo nostro? Dixit cattus: Nullum habemus consilium, nisi sperare in Domino semper, quia non possumus ei resistere. Et interrogatus secundus dixit: Meum consilium est, quod de loco isto recedamus et quaeramus nobis alium locum; forte enim ibi inveniemus locum bonum et utilem cum bonis pascuis, quia in maxima peste sumus hic. Quid ergo sumus hic expectantes, quousque moriemur? Et interrogatus tercius dixit: Meum consilium est ut hic permaneamus neque nostra habitacula relinquamus propter ista; sed consulo unum, quod si fecerimus, spero illum a nobis superari et nos ad primum statum nostrae pacis redituros. Ait rex: Quod est? Ait ille: Apponamus curam erga lupum, quando venatus fuerit aliquod pro suo cibo et illud in aliquod locum portaverit ad comedendum, et exurgentes rex et plures alii potentes de nostro exercitu, eamus adversus eum, quasi quaerentes eius escae residua. Et cum securum se reddiderit de nobis, exurgam super ipsum et fodam oculos eius; deinde quilibet nostrum, cum non poterit se defendere, exurgat adversus eum, et quod potest agat; mori autem unum vel duos ex nobis, non debet illud gravare; liberabimus enim omnes amicos nostros ab omni tribulatione. Feceruntque ita. Et factum est quadam vice, cum venatus fuisset lupus aliquod pro suo cibo et ipsum in quoddam excelsum saxum portasset, congregavit rex ad se cattorum sui exercitus bellicosos, et iverunt post eum. Et cum pervenissent ad ipsum, exurgens super ipsum cattus consiliarius regis, fodit eius oculos; et accedens rex detruncavit eius caudam dentibus; deinde vero singuli eorum superexurgentes ipsum ad mortem vulneraverunt.

Porro induxi tibi hanc parabolam, mi uxor, ut consideres, quoniam non est nobis nostra potentia sufficiens sine aliquo potenti socio et legali; quare quaerimus hanc avem nobis in socium. Et audiens hoc uxor in animo suo gavisa est, et placuit sibi quod de marito suo audiverat. Surrexerunt itaque vir et mulier et altera avis socia ipsarum, et venientes ad illum locum aptaverunt sibi nidum suum; altera quoque avis edidit sibi nidum circa nidum eorum. Vivebant autem ibi affluenter ex abundantia aquarum herbarum et piscium, diligentes se invicem, et sibi foedus fidelitatis contraxerunt. Erat autem dilectio, quae versabatur inter avem et mulierem ad avem extraneam fidelior quam extraneae avis ad socium et sociam. In processu vero temporis exicato uno illorum rivorum defecit piscamen. Et videns hoc avis Mosan socia mulieris, meditata est in suo corde dicens: Quamvis foedus amicorum et sociorum sit grande et quilibet teneatur observare, magis tamen tenetur suam personam conservare. Dicitur: Qui sibi foedus rumpit, minime alteri observabit; et qui futura non praevidet, incidet in foveam, quam non aestimavit, volens evadere et non potest. Societas vero harum ambarum avium mearum sociarum mihi nocebit, cum deficiat esca, et adhuc forte de loco me expellent. Et ego quidem iam adhaesi huic loco, de quo segregari non potero: non ergo viam habeo aliam, nisi ut occidam eas, et remanebo salva in loco solo absque molestia sociorum et stimulatione participum. Et prius quidem expedit mihi virum occidere; deinde inveniam modum necandi eius uxorem, quia fatui est cordis et confidit in me. Aut forsitan instigabo mulierem ut maritum interficiat; postea facilius interficiam uxorem. Post hoc vero accessit ad mulierem quasi tristis et moesta; dixit ad eam mulier: Quare video te sic tristem? Cui respondens ait: Non tristor nisi ex diffortuniis temporum et aeris perversione. Sed Mosan avis non cessavit tristari; et ait ad eam mulier: Video tibi aliquod subvenisse de quo tristaris. Ait illa: Ita est, sed non est nisi pro te; veruntamen si meo consilio consenseris, aestimo te de hac tribulatione evadere. Dixit mulier: Quid est illud? Inquit Mosan: Licet in nostra creatione simus extranei, tamen fratres in societate nostra sumus, quae melior est nobis quam infinitae parentelae: plerumque sunt fratres inimicantes sibi invicem et contra se invicem agentes, quod durius est ferro et peius veneno. Et dicitur, quod qui caret fratre, caret inimico, et qui caret consanguineo, caret invidente. Ego autem dirigo te ad unum quod erit tibi utile; et quamvis sit difficile uti illud valeas attemptare cum tibi dixero, est tamen valde facile in oculis meis cum considero periculum adversus te. Et propterea exaudi consilium meum, et inclina aurem tuam ut facias quod tibi dico, nec quaeras a me quare, donec illud perfeceris. Ait mulier ad eam: Dixisti mihi iam verbum de cuius timui auditu et obstupui, nec scio quid est; aestimo tamen illud esse pro mei nece; sed facilis erit mihi mors pro tui amore: dic ergo petitionem tuam. Dicitur enim, quod quicunque suam animam non tradit morti pro eius socio, qui melior est prole et fratribus, est in oculis Dei peior duris sceleratis et praevaricatoribus. Dixit avis: Meum consilium est, ut occidas maritum tuum et te reddas tranquillam ab eo, ac per hoc tibi salus erit et pax et mihi tecum; nec a me quaeras, donec illud feceris: nisi enim res esset valde bona, non tibi consulerem. Et si hoc fecisses, mox diu dicerem, nec doleas nec tristeris super marito tuo; dabo enim tibi meliorem ipso, qui est nobis in hoc loco socius, et custodiet et diliget te, et semper amor inter te et me permanebit. Scias quoque, nisi meum adimpleveris consilium, accidet tibi ultimo quod accidit muri nolenti consentire utili sibi praestito consilio. Dixit mulier: Quomodo fuit? Inquit avis:

MURES ET ANIMAL SIMILE CANIS

Dicitur fuisse in quodam loco solitario promptuarium, in quo cum multi essent mures, dissipantes et molestantes bona patrisfamilias, qui accepit quoddam animal quod assimilabatur cani et inimicabatur muribus, ut eos de domo exterminaret. Inter quos quidem erat unus mus maior aliis et fortior; et videns hic mus quod fecerat paterfamilias, scivit quoniam non posset permanere in domo propter illud animal, et accedens ad illud ait ei: Scio, inquam, patronus domus non introduxit te huc, nisi ad interficiendum me; sed ego veni ut tuam habeam societatem, quia novi tua ingenia et volo tibi cohabitare. Dixit ei animal: Intellexi quippe verba tua, et volo te securum reddere et tibi promitto pacem observare; nosti vero quoniam meus patronus posuit me custodem suae domus, ut nihil sibi adveniat nocumenti a te et a tuis sociis, nec me decet in hoc eius intentionem defraudare. Et propter hoc non offendas patronum meum, sed potius procura tibi mansionem aliam utilem et egredere de ista, quia si hoc non feceris, non est mihi culpa si te offendam; non enim mihi licet contravenire mandato patroni mei. Dixit ei mus: Et ego prius te rogare inchoavi super hoc et humiliavi me tibi propter hanc petitionem; non igitur decet te meam petitionem denegare. Ait illud animal: Verum me decet tuam sequi pacem et dilectionem; sed quomodo potero tibi hoc observare, cum tui socii dissipant bona mei patronis? Si fuero sibi rebellis non defendens sua bona de manibus vestris, interficiet me. Protestor ergo tibi, ut praeserves personam tuam a me, et recede de hac domo usque ad tres dies, quibus poteris aliam tibi providere mansionem: postea vero tui persequar societatem. Dixit ad eum mus: Est mihi grave meum relinquere habitaculum et nullo modo propono recedere, sed me a te toto posse praeservabo. Altera vero die exivit mus da caverna, ut quaereret aliquod pro sui esca, et videns ipsum hoc animal, nec curavit de eo nec motum est contra ipsum murem, donec terminus dierum compleretur. Et cum videret mus, quia non apponeret curam, quomodo ipsum offenderet et molestaret, seductum est cor suum, et nullatenus ipsum amplius timebat, et coepit cum eo conversari, nec se ab eo praeservavit. Consummatis igitur tribus diebus exivit mus more solito ambulans per locum; animal vero latebat in quodam loco domus, et sentiens strepitum pedum muris insurrexit adversus eum, et ipsum devoravit.

Induxi vero tibi hanc parabolam, ut scias quoniam non decet virum intelligentem consilium sui amici infringere nec illius correctionem refutare. Dicitur enim, quod verbum consulentis et si difficile sit, simulatur medicinae, quae quamvis sit amara, tamen liberat a languore. Quapropter meum nequaquam refutes consilium nec decipiaris tuo corde permittens vivere tuum maritum, quia maximum exemplum percipies nocumentum. Nam si ipsum occideris, dabo tibi maritum meliorem ipso. Et audiens hoc mulier perterrita est a verbo eius, et non minus desideravit habere maritum novum, et ait ad eam: Adverti quippe verba tua, et credo tuum consilium esse fidele et signum tuae dilectionis erga me, quia sentio meum cor erga tui dilectionem completum. Et nosco, quod consilium utile mihi contulisti; et etiam si non esset bonum pro me sed periculosum, utique vellem adimplere amore tui. Veruntamen quomodo potero meum maritum occidere, cum non sit mihi possibile? Ait ad eam Mosan: Indicabo tibi modum quo valebis hoc facere. At illa: Dic ergo. Respondit ei: Scio quendam rivum in quodam loco, ubi est multitudo piscium ubi piscari solent piscatores; qui cum piscantur magnum piscem, habent lignum acutum ex utraque parte, introducentes illud a capite usque ad caudam piscis; et scio te melius posse apportare de huiusmodi piscibus quam ego. Accipe ergo unum de illis et proiice illum in locum ubi comedit maritus tuus, ut illum transglutiens gutture suo et morietur. Fecit itaque mulier sicut illa sibi consuluerat; et accipiens unum de illis piscibus cum ligno proiecit ante maritum; qui cum illum transglutisset, mortuus est. Remansit itaque Mosam cum muliere pluribus diebus conferens ei honorem et dilectionem; postea vero recordata mulier quod sibi promiserat Mosam dare novellum et iuvenem maritum, petiit ei ut sibi procuraret. Et perambulans avis illa iuxta flumen obviavit cuidam vulpi; cui ait: Habeo unam avem pinguem, quam intendo seducere, ut veniat ad te; tu quoque latens sub saxo devorabis eam. Et fecit ita vulpes, et stabat retro saxum expectans avem. Et rediens avis ad mulierem dixit: Inveni quendam socium, cui relatum est a me de tuo decore et intellectu: placet sibi te ducere in uxorem. Surge et eamus. Et placuit uxori, et ivit cum ea usque ad saxum; et insurgens subito vulpes rapuit eam et devoravit; et rediit avis ad suum locum.

Capitulum XVII

COLUMBA, PASSER ET VULPES

Erat quaedam columba habens nidum in excelsa arbore, ita quod magno labore escam ad arborem portabat. Et cum produceret suos pullos, aggrediebatur eam vulpes stans iuxta arborem et perterrens eam minationibus, donec ei suos pullos eiicebat propter conservationem suae vitae. Quod videns quidam passer stans contra eam in vano arboris, accessit ad columbam dicens: Consulo tibi, quod quando revenit ille et infert tibi talia, responde: Et fac posse tuum; et si laboraveris ascendere ad me, statim eos devorans volabo. Et abiit passer in viam suam. Post hoc rediit vulpes clamans contra columbam more solito. Cui respondebat sibi columba verbum quod sibi passer consuluerat. Ait ad eam vulpes: Si annunciaveris mihi illum qui tibi hoc consuluit, dimittam pullos tuos. Dixit columba: Scias quod passer qui stat contra littus fluminis, mihi hoc consuluit. Et relicta columba, ivit vulpes ad passerem, et ait: Quando te ventus invadit, ubi reponis caput tuum? Et ait passer: Sub sinistro latere. Et quando percutit te in facie tua, ubi ponis tunc caput tuum? At ille: Ad mea posteriora. Ait vulpes: Quando venti te ex omni parte invadunt, ubi tunc ponis caput tuum? Ait passer: Sub alis meis. Ait vulpes: Quomodo potes hoc facere? Aestimo te non verum dicere; et si hoc scis facere, similem tibi non vidi. Et tunc passer volens ei hoc ostendere, reclinavit caput suum sub alis; quem vulpes rapuit dicens: Scivisti columbae praestare consilium et non tibi ipsi. Et devoravit eum.

Comments (0)

You don't have permission to comment on this page.